Gedeelde kwetsbaarheid als motor voor verandering

Overal ter wereld staan mensenrechten onder druk. In de Verenigde Staten worden naast vrouwenrechten ook binnen de klimaatbeweging, de gezondheidszorg, het onderwijs, en de LGBTQIA+-beweging rechten teruggeschroefd. In Hongarije en India raken democratische vrijheden in de verdrukking. In Rusland en Iran worden onafhankelijke media en journalisten, vredesactivisten en de LGBTQ+-gemeenschap onderdrukt. Volgens dit rapport van Human Rights Watch (maart 2025) neemt autoritair leiderschap wereldwijd toe, en worden de rechten van minderheden steeds vaker geschonden.

Wat elders gebeurt, blijft niet zonder gevolgen hier. Niet iedereen vindt toegang tot de verschillende domeinen van de samenleving. Daaronder valt ook maatschappelijk engagement, de toegang tot vrije tijd, cultuur en sport. Net daar ligt de opdracht voor Demos (deel van publiq): bouwen aan een samenleving waarin iedereen kan deelhebben. Maar hoe doen we dat?

Van regels naar menselijkheid

Vaak wordt gelijkwaardige toegang bekeken als een kwestie van wetten en regels, of als het voorrecht van degene die het luidste roept en macht lief heeft. Maar ook al zijn er internationale verdragen en Belgische grondrechten die discriminatie verbieden – dat is niet genoeg. Gelijkwaardige toegang vraagt om meer dan juridische garanties. Het vraagt om een fundamenteel menselijke kijk. Het vraagt om de moed om de heersende norm in vraag te stellen en de macht te herverdelen.

Wat als we uitgaan van een simpel, maar krachtig uitgangspunt: kwetsbaarheid vinden we bij ieder van ons. We kennen allemaal momenten van verlies, ziekte, onzekerheid of twijfel. Ook wie privileges heeft, is niet immuun voor tegenslag. Denk aan economische crisissen, klimaatrampen of pandemieën – omstandigheden die niemand onberoerd laten. Kwetsbaarheid hoort bij het leven, maar tegenslagen plaatsen je soms aan de zijkant van de maatschappij, of zorgen ervoor dat je de toegang ertoe moeilijker of niet vindt. Kwetsbaarheid is geen gebrek, maar een gedeeld menselijk kenmerk. Door kwetsbaarheid te erkennen kunnen we verschuiven van een wij-zij-verhaal naar een gedeeld 'wij'.

Bij Demos vertrekken we vanuit deze gedeelde kwetsbaarheid om inclusie en participatie waar te maken. In onze begeleidingstrajecten, workshops en coachingsessies ondersteunen we organisaties die het verschil willen maken – voor mensen voor wie deelnemen en deelhebben niet vanzelfsprekend is.

Door kwetsbaarheid als vertrekpunt te nemen:

• zien we beter waar structurele uitsluiting zit
• versterken we empathie en betrokkenheid
• verlagen we drempels, voor iedereen
• bouwen we inclusieve systemen, van onderuit

We kiezen dus niet alleen voor ‘doelgroepenbeleid’, maar voor een intersectioneel mensbeeld waarin élk individu en identiteitskenmerk telt, met diens eigen kracht.

De realiteit daagt ons uit

We leven in een tijd waarin polarisatie toeneemt. Waarin extreemrechtse retoriek terrein wint, en “de ander” steeds vaker als bedreiging wordt neergezet. Maar net in die context wordt onze opdracht duidelijker dan ooit. Gelijkwaardigheid is geen luxe of einddoel, het is een levend proces. Iets waarvoor we elke dag opnieuw moeten kiezen. En het begint bij hoe we naar elkaar kijken: niet als concurrenten of doelgroepen, maar als mensen: kwetsbaar, verbonden, waardevol. Want in onze gedeelde kwetsbaarheid ligt de kiem van een meer gelijkwaardige samenleving.