Kukunor. Een theaterstuk over conflict en oorlog. In gesproken en gebarentaal.

Op een doordeweekse zaterdagavond heerst er in de foyer van GC De Zeyp in Ganshoren een gezellige buzz. Wat meteen opvalt: de wat ongebruikelijke mix van gebarentaal en gesproken taal bij het wachtende publiek. Aanleiding is de première van Kukunor, een nieuw stuk waarin dove en horende acteurs met, naast en door elkaar dezelfde voorstelling spelen. Op het podium en in het publiek: twee werelden die elkaar ontmoeten en ook weer niet.

Kukunor is een van oorsprong Fins toneelstuk over vier soldaten die in een haat-liefde verhouding tot elkaar grenzen bewaken en overschrijden. De afstand tussen de gezworen vijanden is tegelijk onoverbrugbaar groot en beklemmend klein. De grenswachters vormen telkens een duo, twee mannen aan de ene kant, twee vrouwen aan de andere. Elk duo bestaat uit een dove en een horende actrice/acteur. Ze spelen elk in hun taal - gesproken en gebarentaal - hetzelfde stuk naar een publiek van dove en horende toeschouwers. Maar de dove spelers zijn veel meer dan louter tolk voor de horende spelers. Alle acteurs spelen het spel van aantrekken en afstoten, dan eens met en dan weer naast en door elkaar. Ze vertolken gelijk(w)aardige rollen. Zo vormen elkaars spiegel maar leggen ook hun eigen accenten en nuances, al was te maar omdat ze met hun eigen persoonlijkheid en register op het podium staan. De expressieve zeggingskracht van gebarentaal vormt een essentieel onderdeel van de voorstelling.

Kukunor is een universeel stuk over mensen die gevangen zitten in wonden die niet helen en in een vijandbeeld waar ze nauwelijks kunnen aan ontsnappen. Zelfs al wordt het na zes jaar aan de grens steeds moeilijker om de haat vol te houden. Het stuk bevat verwijzigingen naar conflicten tussen naties en volkeren maar ook tussen mannen en vrouwen. De aanwezigheid van dove acteurs op de scene wordt niet gethematiseerd. Integendeel, de dove en horende acteur/actrice vormen telkens een team. Ze vormen een ‘wij’ tegen ‘zij’. De onderlinge verschillen verdwijnen, het verschil met de ‘ander’ wordt uitvergroot.

Vanuit de Dovengemeenschap kwam eerder al de kritiek dat de meeste theatervoorstellingen in eerste instantie gemaakt worden voor een horend publiek. Achteraf wordt er dan getolkt naar doven, maar dit komt de kwaliteit van de beleving niet automatisch ten goede. Dit stuk is echter inclusief in opzet en uitwerking. Het intense maakproces (met ondersteuning van een doventolk) leidde tot een vrij korte maar krachtige voorstelling die vooral smaakt naar meer. Misschien is het ook een optie om tijdens een nabespreking met het spelers, de verschillende perspectieven in het publiek aan de oppervlakte te brengen en uit te wisselen?

De voorstelling maakt deel uit van een breder Europees project Sign and Sound Theatre. Kukunor wordt bewerkt en gespeeld in het Verenigd Koninkrijk, Portugal, Kroatië en Bulgarije. Er zijn ook uitwisselingen en workshops gepland waarin de betrokken teams hun ervaringen delen met elkaar en met externen.