Maak van afzondering de uitzondering - jaarverslag van de Commissie van Toezicht voor Jeugdinstellingen

‘Maak van afzondering de uitzondering’

Op woensdag 22 maart stelde de Commissie van Toezicht voor Jeugdinstellingen haar rapport voor. Met veel respect en uitgesproken waardering voor de medewerkers van de instellingen stelden ze de situatie waarin jongeren in instellingen leven, niet verbloemd voor. De getuigenissen van jongeren (de vele citaten in het rapport maar ook de getuigenissen bij de voorstelling via Cachet vzw) lieten niks aan de verbeelding over: je verliest jezelf.

Dit jaarrapport focust op afzondering. Hoewel daar regels rond bestaan, blijkt de toepassing ervan erg verschillend. De toepassing gaat ook voorbij aan rechten en noden van kinderen en jongeren.

De commissie bestaat uit een groep geëngageerde vrijwillige maandcommissarissen met Caroline Vrijens als voorzitter. De maandcommissarissen hebben verschillende achtergronden, van het onderwijs tot de rechtbank. Zij bezoeken onaangekondigd de instelling die hen is toegewezen. De stem van de jongere is primair: ze knopen gesprekken aan en in bepaalde gevallen leidt dit tot situaties van bemiddeling of het doorgeven van signalen intern. Vertrouwen opbouwen als neutrale gast is cruciaal. De maandcommissarissen spelen een rol binnen de muren, maar de doelstelling is uiteraard om de stem van de jongere tot bij de brede samenleving en haar beleidsmakers te krijgen.

Lange afzonderingen blijken af te nemen, de redenen voor afzondering lijken soms willekeurig. Afzondering kan enkel wanneer er direct gevaar is. Afzondering wordt veelal ingezet om rust te brengen voor de groep dan wel voor de persoon in kwestie. Maar het resultaat is vaak dat jongeren zich alleen voelen.
Jongeren getuigen ook dat instellingen hun identiteit lijken af te nemen. Kleurencodes, uniformen, groepsstraffen en de weinige aandacht voor individuele noden zijn enkele elementen uit het systeem die dit gevoel bepalen.

Secretaris Eline Strik geeft aan dat de vele goede praktijken aantonen dat het anders kan. Nabijheid is hier een belangrijk facet: hoe kan je zorgen in de instelling dat je nabijheid kan garanderen? Zorg dat iemand meteen op het belletje kan reageren, zorg dat er gepraat wordt met de jongeren, kijk naar zinvolle alternatieven voor afzondering. Het zijn slechts enkele voorbeelden. Nog een opmerking: er wordt rust gevraagd, maar is dat altijd een correcte verwachtingen van jongerengedrag? De groep kleiner maken is ook een roep van de jongeren, die zich bewust zijn van de werkomstandigheden.

De commissie brengt aanbevelingen in haar rapport, de eerste is preventie via onder meer een gezond leefklimaat waar jongeren zich goed kunnen voelen. De commissie bracht kort ook nog de nood aan vrije tijd (en het gebrek aan mogelijkheden om die in te vullen) en degelijk onderwijs aan. Onderwijs wordt binnen de muren op een laag, niet erkend niveau gegeven. Het voelt te vaak als tijdverdrijf. Het is duidelijk dat, zoals enkele getuigen ook verwoordden, vast zitten als verloren tijd wordt ervaren en de hoop op een toekomst tegengehouden blijkt. Een hoopvol signaal uit de commissie is dat er verbetering merkbaar is. Het is ook een duidelijke oproep aan het beleid om middelen (mensen en ruimte) in te zetten om de leefbaarheid te garanderen voor elke jongere, overal.

Lees meer in dit opiniestuk van sociaal.net en het persbericht.