Nieuwjaarswens aan de verantwoordelijken

Met Demos gaan we voor gelijkheid in cultuur, jeugdwerk en sport. Maar wat betekent gelijkheid in gepolariseerde tijden? Tijden waarin de ándere, hoe dan ook altijd de schuld krijgt. Filosofe Martha Nussbaum noemt het ‘the politics of blame’. Dat maakt het gemakkelijk om bij ingewikkelde vraagstukken de verantwoordelijkheid uit de weg te gaan. Daarom deze vraag: hoe ga jij om met de verantwoordelijkheid voor meer gelijkheid?

Je kan beweren dat de beste spelers altijd winnen. Daar bestaat een duur woord voor: meritocratie. Dit begrip zegt dat talent je opwaartse sociale mobiliteit bepaalt, en dat dit niet afhangt van je afkomst, gender, leeftijd, religie, seksualiteit of klasse. Hierover zegt auteur Pankaj Mishra in De Tijd dat we individuele sociale vooruitgang niet mogen verwarren met de collectieve vooruitgang. “Dat is een denkfout die vele anderen maken. Omdat zij succesvol zijn, geloven ze dat het mogelijk is dat anderen ook succesvol worden. (…) Meritocratie is een fabeltje, een wrede illusie voor de meesten.”

Socioloog Richard Sennett beweert dat meritocratie stoelt op de achterhaalde veronderstelling dat talent schaars is. Vandaag is er talent in overvloed. Je netwerk wordt daarom veel belangrijker dan wat je aan talent in een organisatie binnenbrengt. Door de globalisering en ‘managerisme’ worden netwerken meer elitair, hechter en persoonlijker. Daarom moeten we ons steeds vaker confirmeren, zelfs assimileren, om erop vooruit te gaan. Uiteindelijk voelen we ons daardoor vooral verantwoordelijk voor ons eigen netwerk. Niet meer voor wat daarbuiten gebeurt.

Met Demos hebben we geleerd dat de strijd om gelijkheid nooit een geval is van ‘de beste’ tegenover zij die achtergelaten worden of uitgesloten zijn. Het is ook geen inhaalrace. Wat telt is juist hoe verschillen gelijke kansen beïnvloeden. En hoe daaruit een nieuwe 'wij' kan groeien. Een 'wij' die ontstaat wanneer verschillen worden bijeengebracht.

Voor ons ligt de verantwoordelijkheid die we moeten opnemen niet in meritocratie, maar in inclusie. Als organisatie moeten we bereid zijn om onze opvattingen over taal, familie, seksualiteit, geld, gemeenschap, solidariteit, geschiedenis, samenleven, kwaliteit en zo veel meer, uit te dagen, om de uitsluiting die deze opvattingen meedragen een halt toe te roepen. Werken aan inclusie kan niet zonder eerst de sociale uitsluiting waar we zelf verantwoordelijk voor zijn aan te pakken.

Als ook jij kiest voor inclusie, weet je dat verschillen zoals afkomst of gender er wel degelijk toe doen. En dat ze geen bedreiging of hindernis zijn. “Je hoeft de ándere niet te zijn om te herkennen dat doelen dezelfde zijn. De weg vooruit is kiezen voor een toekomst die elkaar omvat en werken aan die toekomst met een erkenning van de unieke krachten van individuele identiteiten.” Dit zei schrijfster en burgerrechten-activiste Audre Lorde in de jaren 80 en geldt ook voor vandaag.

Maak daarom van 2019 een inclusief jaar. Om nieuwe systemen te ontwerpen waar iedereen vanuit de volheid van hun capaciteit kan aan meewerken. Met het advies van Lorde: “Laat je niet misleiden door passiviteit, door valse veiligheid of door wanhoop. Ieder van ons moet zijn of haar werk vinden en het doen.”

Beeld: CC BY 2.0 - montillon.a - Wishing fountain

Bronnen en leestips:

Ja, maar zij dan - Artikel over 'blaampolitiek'

Meritocratie is een wrede illusie – Interview met Pankaj Mishra

‘Meritocratie en ongelijkheid’ – Tekst van Richard Sennett

​Speech van Audre Lorde - "Learning from the 60s"