Van speelveld tot strijdveld

Over sportswashing en ethische keuzes in sport

voorwoord nieuwsbrief oktober 2025 

Wat als sport niet enkel om spel en ontspanning draait, maar ook een middel wordt om onrecht te verbergen? Steeds vaker zien we hoe regeringen, bedrijven en organisaties sport inzetten om hun imago op te poetsen en kritiek te ontwijken. Dat fenomeen heet sportswashing. Het is een jonge term, maar een oud mechanisme. Door grootse evenementen of sportieve samenwerkingen te organiseren, leiden landen of bedrijven de aandacht af van wat er achter de schermen gebeurt: onderdrukking van bevolkingsgroepen, mensenrechtenschendingen of zelfs oorlogsmisdaden.

Wanneer sport politiek wordt

Dit raakt ook de vrijetijdssector concreet. Sport is een krachtig middel tot verbinding, maar ook een kwetsbaar terrein. Als federatie, club, sociaal-sportieve praktijk of eventorganisator draag je verantwoordelijkheid: laat je bijvoorbeeld een Israëlisch team toe in je wedstrijd, zoals bij de Vuelta 2025? Organiseer je een evenement in een land dat systematisch mensenrechten schendt, bijvoorbeeld het Wereldkampioenschap Qatar 2022? Of probeer je het imago van Rwanda op te krikken via het wereldkampioenschap Wielrennen en zo de aandacht af te leiden van de oorlogsmisdaden in Congo door Rwanda opgeleide rebellen en Rwandese steun in wapens en middelen?

Volgens hoogleraar sportsociologie en sportpolitiek Jeroen Scheerder (KU Leuven) is sport niet neutraal en moet de sector zelf nadenken over ethische grenzen”. 

Wie geen standpunt inneemt, loopt het risico onbewust het onrecht mee te ondersteunen. Dat treft vooral de meest kwetsbare groepen: mensen wiens stem wordt genegeerd, maar ook lokale supporters, vrijwilligers en sporters die ongelijkheid of uitsluiting ervaren. In Qatar bijvoorbeeld nemen mensen soms werk aan onder slechte omstandigheden, simpelweg omdat ze geen andere keuze hebben. Juist die groepen worden zelden gehoord en krijgen weinig aandacht van de politiek.

Vrije tijd is nooit waardenvrij

Demos kaart dit thema aan omdat vrije tijd een mensenrecht is. Als sport of cultuur wordt ingezet om onrecht te verdoezelen, verliezen kwetsbare groepen het meest. Onze inzet blijft: vrije tijd rechtvaardig, inclusief en toegankelijk maken. Dat betekent soms moeilijke vragen stellen, en de moed hebben om positie te kiezen. 

Om dit gesprek te kunnen voeren, is het belangrijk een brave space te creëren: een omgeving waarin iedereen zich veilig voelt om moeilijke vragen te stellen, ongemak te uiten en standpunten te delen zonder angst voor oordeel of repressie. Het organiseren van een brave space vraagt actieve begeleiding, duidelijke afspraken over respectvolle communicatie en erkenning dat conflicterende meningen kunnen bestaan. Door zo’n ruimte te bouwen, kunnen sportorganisaties, clubs en vrijwilligers samen reflecteren op hun rol en verantwoordelijkheid, en gezamenlijk strategieën ontwikkelen om sportswashing tegen te gaan.

Laten we als vrijetijdssector alert blijven en elkaar steunen in het maken van rechtvaardige keuzes. Zo houden we sport en cultuur écht van en voor iedereen.