Wie zie je – en wie niet?

Een kritische reflectie voor de vrijetijdssector  

Voorwoord nieuwsbrief mei 2025

Op 21 mei vieren we de Werelddag voor Culturele Diversiteit. Een dag die wereldwijd het belang benadrukt van culturele verscheidenheid - in taal, traditie, expressie, geschiedenis en perspectief. Ook binnen de vrije tijd. Maar wat betekent dat concreet voor onze sector?

Bij Demos zijn we ervan overtuigd dat vrije tijd er moet zijn voor iedereen. Dat ze mensen verbindt en een hefboom is voor welzijn, zelfontplooiing en emancipatie. Maar durven we écht kijken naar wie we bereiken – en wie (nog) niet?

Vrijetijdsorganisaties zeggen vaak met overtuiging dat iedereen welkom is. En dat menen ze ook. Toch merken we telkens opnieuw: goede bedoelingen zijn niet genoeg. Wanneer we over de muren van gevestigde spelers durven kijken, zien we inclusieve (periferie)werkingen met een breed gedragen, participatief aanbod. Kleinere of alternatieve spelers ontwikkelen interessante werkvormen, vaak vanuit hun verbondenheid met diverse gemeenschappen.

Die diversiteit binnen de sector erkennen en omarmen blijkt niet vanzelfsprekend. Het begint bij zelfreflectie: durven kijken naar onze eigen blinde vlekken. Pas dan gaan de deuren écht open.

We spreken in de sector nog vaak over ‘moeilijk bereikbare doelgroepen’. Maar wat zou er gebeuren als we dat omkeren? Misschien zijn niet de mensen moeilijk te bereiken, maar zijn de organisaties moeilijk toegankelijk. Moeilijk bereikbare doelgroepen bestaan niet. Moeilijk bereikbare organisaties wel. Wie inclusief wil werken, kijkt eerst naar zichzelf: naar de drempels in structuren, communicatie, processen en onuitgesproken codes. Naar wie zich welkom voelt - en wie niet.

Erbij horen begint met gezien worden

Diversiteit gaat niet enkel over cijfers of representatie. Het draait om het gevoel dat mensen mogen zijn zoals ze zijn. Dat ze zichzelf binnen een organisatie herkennen in het aanbod, het team, de sfeer. Dat feedback welkom is – voor iedereen. Dat er samen wordt gebouwd aan iets wat voor iedereen betekenis heeft.

Daar wringt het soms. Want échte participatie vereist dat we macht delen. Dat we onze werkwijze durven bevragen en aanpassen. Dat we ruimte maken voor andere perspectieven – ook als die ons confronteren of als dat betekent dat wij zélf moeten veranderen. Dat vraagt moed: om onwennigheid toe te laten en om bestaande gewoontes te lossen wanneer ze mensen uitsluiten.

Meerstemmige organisaties groeien door de verschillende perspectieven die ze toelaten. Wie ruimte maakt voor uiteenlopende stemmen, ziet diens organisatie veranderen op een positieve manier. Ze wordt rijker, dynamischer, beter afgestemd op een diverse samenleving.

Ook Demos maakt deel uit van een systeem dat sommige mensen gemakkelijker toelaat dan andere. We moeten dus kritisch blijven kijken – naar onze context, naar de keuzes die we maken en naar de impact van wat we doen of laten.

Van intentie naar actie

Toegankelijkheid draait om meer dan een hellend vlak of een rolstoeltoegankelijk toilet. Staging Access, een organisatie die zich inzet voor het (zo) toegankelijk (mogelijk) maken van culturele evenementen ziet toegankelijkheid als een gedeelde verantwoordelijkheid, verweven met programmatie, onthaal, communicatie, publiekswerking en infrastructuur.

De trajecten met Staging Acces zijn traag, diepgaand en duurzaam. Geen afvinklijstjes, maar echte leerprocessen, met ruimte voor frictie, reflectie en groei. Wat een organisatie investeert – tijd, mensen, middelen – krijgt de investering terug in relevantie, verbondenheid en kwaliteit. Medewerkers leren inclusiever communiceren en organiseren. Publiek voelt zich écht welkom, ook wie anders denkt, beweegt of voelt. De werking wordt rijker, gelaagder en toekomstgerichter.

Staging Access doet wat we op Werelddag voor Culturele Diversiteit willen benadrukken: maak inclusie geen bijzaak, maar een kernwaarde. Geen eindpunt, maar een voortdurend proces.