Gedeelde Grond van De Koer

Na drie jaar omzwerven op verschillende locaties in het Gentse besliste vzw De Vergunning een duurzame doorstart te maken. In september 2016 namen ze zaal de Meibloem, een voormalig volkshuis in het midden van de Brugse Poort, voor 35 jaar in erfpacht van stad Gent. De zaal werd omgedoopt tot De Koer.

De komende jaren is De Koer in volle ontwikkeling, een speelveld voor artistieke en sociale processen gedragen door, en gevoed vanuit de gemeenschap. Een eigentijds volkshuis: dat is de ambitie. De Koer omvat onder andere een keuken, oven, café, cinema, feestzaal, ateliers en een grote buitenkoer.

(c) Frederik Sadones

De komende drie jaren kan de vzw rekenen op ondersteuning vanuit Stad Gent voor de heropwaardering van de site. Naast de verbouwing lopen drie artistieke werklijnen: een residentiewerking, een muziekprogrammatie en Soundroutes. De inkomsten uit horeca worden aangewend om de uitgebreide vrijwilligerswerking in goede banen te leiden en om de zakelijke opvolging van de verhuur en het café te waarborgen.

De basiswerking van vzw De Vergunning richt zich dus op het beheer en de verbouwing van De Koer. De medewerkers willen de tijd hebben om samen met gebruikers, publiek, kunstenaars, partners en achterban gaandeweg te ontdekken hoe een inhoudelijke werking er concreet moet uitzien. Het participatieproject ‘Gedeelde Grond’ moet bijdragen aan de verbreding en verdieping van het herontwikkelingsproces van De Koer.

Collectieve acties

Het project Gedeelde Grond wilde de komende drie jaar verschillende groepen mensen samenbrengen rond negen betekenisvolle Collectieve Acties. Elke Collectieve Actie legt de focus op een specifieke ruimte van De Koer of in de omliggende buurt. Het plan is om telkens met een andere groep de (on)mogelijkheden ervan te verkennen. Elke groep deelnemers werkt vanuit een gedeeld maakproces toe naar een publiek moment. Elk proces duurt vier maanden.

Omdat het de bedoeling is dat buurtbewoners en partners de regie in handen nemen, werden de acties op voorhand niet concreet ingevuld. De Vergunning beschreef in de projectaanvraag hoe ze wilden werken (methodiek) en gaf enkele voorbeelden. Zo droomden ze van een houtgestookte gemeenschapsoven en een buurtradio vanuit hun geluidsstudio.

Ondertussen zijn we een goed half jaar verder en stappen we af voor een stand van zaken. We spraken af met Eva Samyn, die samen met Wiebe Moerman het project Gedeelde Grond coördineert.

Bassin Public

“De beoordelingscommissie begreep onze doelstelling en was enthousiast. Ze zag Gedeelde Grond als een project dat bottom-up wilde werken, vanuit de partners in de buurt. Dat er veel ruimte gelaten werd voor de concrete uitwerking was blijkbaar geen probleem.” De commissie adviseerde om de gevraagde subsidiebedragen voor het eerste en het tweede projectjaar toe te kennen. “Een derde projectjaar zagen ze niet zitten. Het worden dus zes in plaats van negen acties en de geplande publicatie laten we vallen. Spijtig, maar we doen het met de middelen die we hebben.”

We spreken met Eva op het einde van hun jaarlijkse bouwzomer. Nog één week en De Koer gaat opnieuw open. Nagenoeg alle inboedel van de vzw staat buiten op de binnenkoer. Het is een gaan en komen van bezige vrijwilligers. Binnen is er stevig gewerkt en langzamerhand wordt alles terug op z’n plaats gezet. Eva is zichtbaar trots als ik vraag naar hun eerste collectieve actie van het project. “Iedereen was dol enthousiast. Het was een gok, maar wel een geslaagde. We hebben er hard aan gewerkt, maar het resultaat was er ook naar.”

Het idee startte bij een van de kunstenaars die op De Koer in residentie is. Clara Vankerschaver legde er een tuin aan met planten die gebruikt kunnen worden om zeep te maken. “Om iets met die zeep te doen kwamen we bij het idee om De Koer om te bouwen tot een publieke wasplaats. Een paar jaar geleden organiseerde de integratiedienst van Gent de mogelijkheid voor mensen om op hun binnenplein hun tapijten te kuisen. We vroegen ons af of zoiets nog relevant zou zijn.”

Om het idee af te toetsen trokken Clara en de vrijwilligers eropuit. Ze bevroegen de vrouwengroep van de buurtwerking, buurtbewoners en partnerorganisaties. Een deel was enthousiast, een ander deel eerder sceptisch. Er was één constante: vrij snel ging het gesprek over de beste manier waarop je tapijten kon onderhouden. Dat was blijkbaar een issue, dus werd er doorgezet. Ze prikten een datum - begin mei, net voor de start van de ramadan en tijdens het Bomfestival van Bij' De Vieze Gasten - en het opzet kreeg de naam 'Basin Public'.

“We spraken iedereen aan over ons evenement en vroegen hen om raad: hoe zou jij dat aanpakken? Met een groep van De Koer namen we tapijten mee naar parken en pleinen om ze daar te kuisen. Terwijl we bezig waren vroegen we raad aan mensen en nodigden we hen uit voor het event. Kinderen vonden het fantastisch. Alleen waren we bang dat hun ouders niet zouden meekomen.”

Om zeker te zijn van de opkomst werd er gewerkt met inschrijvingen. “Tegelijk deden we de uitleg: we komen jullie tapijt ophalen, we kloppen ze uit, daarna komen jullie helpen kuisen en wanneer ze droog zijn, brengen wij ze terug. Contacten volgden we op via sms. Dat was niet gemakkelijk, maar werkte perfect.” Eén week voor het evenement had Eva 50 inschrijvingen. Dat was het startsein om De Koer om te bouwen. “Van Sioen Industries, een textielbedrijf uit Rumbeke, kregen we een groot wit zeil dat we over de koer uitrolden. Met de vrijwilligers bouwden we een groot droogrek. Het zag er hier ongewoon netjes uit.”

“Op donderdag (op Hemelvaart, nvdr) haalden we alle tapijten op. Elk tapijt kreeg een label met een nummer dat verwees naar de naam en adres van de eigenaar. Opnieuw was dat een moment om ons opzet nog eens uit te leggen aan de mensen. Vrijdag was de grote uit-klop-dag. De leden van een boksclubs uit de buurt gingen mee in het project. Zij hebben al het stof uit de tapijten geklopt. Een drumgroep bepaalde het ritme. Op zaterdag kwamen alle buurtbewoners hun tapijt soppen en schrobben. Het was een zonnig dag. Dat zat mee. En er kwamen veel bezoekers van het BON-festival langs. Dat zorgde voor een boeiende mix van mensen. Op zondag, toen de tapijten droog waren, brachten we - samen met de kinderen - de tapijten terug in één grote optocht. Dat was fantastisch. Lachen en zingen. Zoiets kan je niet plannen. Dat gebeurt gewoon.”

De ontmoeting en het gesprek

“Of het de bedoeling is dit elk jaar te doen? Dat zou kunnen, maar dan moet de vraag wel van buurtbewoners of partnerorganisaties komen. Als die komt, hebben wij daar zeker een rol in te spelen. Maar het belangrijkste was dat een nieuwe groep deze plek en haar mogelijkheden leerde kennen. Veel mensen hadden interesse in onze ovens, keuken of feestzaal. Ze zien het potentieel en voelen dat ze welkom zijn. Wij staan ten dienste van de buurt. Elke vraag die komt, zullen we ter harte nemen.”

Ook de tweede collectieve actie is ondertussen achter de rug. Eva: “Die hebben we wat nauwer doen aansluiten met onze praktische noden. Elke zomer wordt hier hard verbouwd. De afgelopen jaren rekruteerden we vrijwilligers uit ons internationaal netwerk. Deze keer zijn we ze gaan zoeken in de buurt. Dat was veel minder evident, minstens even tijdsintensief als Basis Public en het is ons ook gelukt. We hebben er een aantal top-vrijwilligers bij.”

Een volgende collectieve actie is nog niet concreet. De Vergunning engageerde zich sterk in het maandelijkse buurtoverleg en houdt de vinger aan de pols bij allerhande organisaties uit de buurt. “We voelen dat onze collectieve acties niet noodzakelijk hier op De Koer moeten doorgaan, of voor 100 procent moeten gerelateerd zijn aan onze werking. Het is meer dan eerlijk dat wij ook meegaan in projecten van andere organisaties of initiatieven. Zolang we steeds andere mensen ontmoeten en met hen in gesprek kunnen gaan over De Koer zitten we goed."