Leren omgaan met verschil: Roots vzw en Scouts en Gidsen Vlaanderen versterken elkaars werking

Roots vzw (het vroegere Platform Allochtone jeugdwerkingen) en Scouts en Gidsen Vlaanderen sloegen de handen in elkaar voor een project dat de leefwereld van hun respectievelijke achterban dichter bij elkaar moet brengen.

Roots vzw ondersteunt in de eerste plaats zelforganisaties. Roots is een platform waarbij vernieuwend jeugdwerk in aanraking komt met verschillende 'klassieke' jeugdwerkvormen. Samen zorgen ze ervoor dat beide vormen van jeugdwerk aan de slag gaan om hun doelgroep te verbreden en verschillende groepen samen te brengen. Dit doen ze vooral door hun leden te laten kennismaken met bestaande jeugdwerkingen.

In de beginjaren bereikte Roots vooral verenigingen met een migratieachtergrond, ondertussen herbergen ze jeugdwerkingen vanuit heel uiteenlopende achtergronden. Over heel Vlaanderen ondersteunen ze een 70-tal verenigingen met diverse roots. Naast de vorming en ondersteuning van de lidverenigingen, zet Roots vzw ook zelf projecten op, onder andere over tewerkstelling, studiebegeleiding, diversiteit bij de scouts en Europese projecten.

De aanleiding voor dit project is een vraag van Scouts en Gidsen Vlaanderen. Zij willen hun bereik verbreden, maar stellen vast dat ze niet echt vertrouwd zijn met de leefwereld van jongeren met een migratieachtergrond. Daarom doen ze beroep op de expertise van Roots Jeugdwerk om de drempels te helpen overbruggen en te kijken hoe Scouts en Gidsen Vlaanderen zijn werking breder kan aanpakken. De doelstelling is om begeleiders te coachen en te vormen én om nieuwe groepen op te starten en recent gestarte groepen te ondersteunen. Deze begeleiders ontmoeten elkaar in een regionale overlegstructuur (een gouw in scoutstermen) waar ze kunnen uitwisselen met andere begeleiders. In dit project doen twee gouwen mee: gouw Antwerpen en gouw Noordzee. Het eerste jaar van het project neemt Roots de ondersteuning op, het tweede jaar vult Scouts en Gidsen Vlaanderen aan, met feedback en steun vanuit Roots Jeugdwerk op de achtergrond.

Vooroordelen wegwerken

Scoutsgroepen staan er niet altijd bij stil, maar bij mensen die niet vertrouwd zijn met hun werking, hebben ze niet altijd een even goed imago. Zeker meer traditionele of conservatieve gezinnen kunnen in eerste instantie struikelen over het alcoholgebruik in zo’n groep of het feit dat jongens en meisjes in dezelfde tent slapen. Ook de eenvoudige en avontuurlijke omstandigheden waarin groepen op kamp gaan, zijn voor een buitenstaander niet meteen begrijpelijk. De kostprijs van de werking kan eveneens een drempel zijn. Dat mocht projectmedewerker Hamza Ouchan van Roots zelf ondervinden tijdens z’n jeugd: lidmaatschap, uniform, op kamp gaan … het was volgens zijn ouders allemaal te duur.

Omgekeerd zijn de positieve waarden van de jeugdbeweging op het eerste zicht niet zo duidelijk voor de buitenwereld. Hamza:

“Je moet ouders vertellen hoe de jeugdbeweging hun kinderen laat groeien. Ze leren er andere mensen kennen, ze trekken erop uit, ze worden zelfstandiger. Het is een beetje zoals we vroeger speelden, voor de gsm en de spelcomputer, samenkomen en plezier maken. Bovendien leren ze er later als begeleider ook verantwoordelijkheid opnemen. Dat moet je duidelijk vertellen, want de buitenwereld ziet in eerste instantie jongeren die houten palen aan elkaar sjorren. Pas als je vertrouwen van de ouders en verschillende gemeenschappen hebt, kan je kinderen en jongeren toeleiden naar de scouts.”

Volgens Hamza gaan we er zeker op vooruit. Zeker bij de derde en vierde generatie jongeren met een migratieachtergrond veranderen de denkbeelden. Het is vooral een kwestie van vertrouwen. Als je ouders en jongeren kan overtuigen van de meerwaarde van de verschillende jeugdwerkingen en je komt tegemoet aan en staat open voor de vele vragen en bezorgdheden, dan geraak je al een heel eind. Als ouders zien dat de experimenten van jongeren zorgvuldig worden begeleid dan merken ze dat jeugdwerk een veilige plek is waar jongeren kunnen leren om zichzelf te zijn in deze samenleving. Door hen erbij te betrekken en respect te hebben voor verschillende opvattingen en gebruiken, zorg je ervoor dat de doelgroep divers wordt. Vanuit Roots zien ze gestaag een verandering en gaan ze de toekomst hoopvol tegemoet.

Ook vanuit de scouts zien ze kansen om dit aan te pakken. Wouter Torbeyns (projectmedewerker bij Scouts en Gidsen Vlaanderen: "In onze vormingen gaan we op zoek naar de kern van een werking en dan kom je uit op samen spelen, solidariteit, vriendschap… En als je daarna de vraag stelt of alcohol een kernelement is, dan zal bijna niemand aangeven dat dit het geval is. Daarom willen we alcohol niet bannen, maar het hoeft niet op de voorgrond te staan. Voor sommige staat dit vooraan, omdat scoutsgroepen vooral via hun fuiven en bierfeesten in beeld komen. Groepen kunnen bewuster omgaan met de plaats die alcohol inneemt in hun scoutswerking. Het besef dat er mensen zijn die hierop afknappen, kan groepen helpen om hier over na te denken.”

Feeling kweken

Ook kunnen de scoutsleiders hun pedagogische aanpak nog wat verder bijschaven. Sommige jongeren met een migratieachtergrond zijn wat drukker en luidruchtiger. Als je daar te streng op reageert, dan speel je de jongeren kwijt. Daar zit soms wel een cultuurverschil. Als je jongeren met een migratieachtergrond en plein public aanpakt, dan kan je je wel aan tegenreactie verwachten. Hamza:

“Sommige dingen moet je laten passeren of je moet er gewoon mee lachen. Of eerder zelf een grapje maken of een steekje geven. Humor werkt het beste bij jongeren. De meesten willen een groepsleider zijn. De truc is om daar een goede balans te vinden zodat de jongeren zichzelf kunnen zijn, maar weten welke grenzen er zijn. De jongeren accepteren dit zeker als je hen het gevoel geeft en duidelijk maakt in je handelen dat zij ook in heel hun zijn worden geaccepteerd.”

Natuurlijk weten scoutsleiders wel hoe ze met kinderen en jongeren moeten omgaan. Ze moeten een aantal finesses onder de knie krijgen. Hamza:

“Als ik vandaag met een Opel Corsa rijd en ik stap morgen in een Ferrari, ja, dat handelt anders, dat rijdt anders, dat schakelt anders, dat trekt anders op …  dus je moet zo’n auto wat leren kennen. Zo moet je als begeleider ook elk individu, elke cultuur, elk geloof, elke jongere wat individueel leren kennen. Het begint allemaal bij het accepteren van de verschillen en te starten bij de gelijkenissen.”

Projectmedewerker Hamza kon deze feeling opbouwen vanuit zijn eigen praktijkervaring. Hij vindt het fijn om die ervaring te delen en zo kansen te creëren die hij zelf niet altijd heeft gehad als kind. Voor hem is het zeker ook haalbaar voor scoutsleiders om die feeling onder de knie te krijgen. Hamza:

“Misschien een rare vergelijking, maar uiteindelijk kan iedereen leren autorijden. Wie al met een tractor gereden heeft op het veld, heeft misschien een streepje voor. Sommigen hebben meer talent dan anderen. Maar het is echt niet onmogelijk om dit onder de knie te krijgen.”

Ook aandacht voor de noden van scoutsleiding

Het bestaande drempelonderzoek gaat over de drempels die kinderen en jongeren ervaren als ze willen deelnemen aan de jeugdbeweging. Scouts en Gidsen Vlaanderen wil echter ook vragen aan de leiding welke drempels zij ervaren om aan de slag te gaan met dit thema. Daarom zetten ze verschillende focusgroepgesprekken op over dit thema. Vooral de scoutsgroepen in de centrumsteden geven aan dat diversiteit één van hun voornaamste uitdagingen is. De vragen en bezorgdheden die ze zo verzamelen, willen ze verder vertalen in vorming en ondersteuning voor de lokale groepen.

Scouts en Gidsen Vlaanderen hebben er wel vertrouwen in dat hun bestaande kader en de bestaande tools bruikbaar blijven, ook in diverse groepen. Hans Van Kerckhove (Scouts en Gidsen Vlaanderen): "Ik denk dat onze basispijlers ons toch al een flink eind op weg helpen. Zo is inspraak een belangrijke pijler in onze jeugdbeweging. We hebben een hele traditie om ervoor te zorgen dat iedereen z’n gedacht kan zeggen in een veilige context. Niet dat dit overal ideaal loopt, maar wij hebben wel de nodige tools om op een goeie manier inspraak te creëren. Ik denk dat die tools ook kunnen werken als je verschillende groepen in de samenleving samen brengt. Natuurlijk blijven er praktische drempels. En daar zullen we wel moeten zoeken naar nieuwe evenwichten."

Verbinden is de boodschap

Roots vzw ziet ook meerwaarde voor de jongeren die zij bereiken. In hun project OUR P.A.C.T rond deradicalisering valt het op hoezeer sommige jongeren met een migratieachtergrond zich niet thuis voelen in onze samenleving. De opkomst van extreemrechts, het toenemende racisme, de vele onverdraagzame uitspraken, … het schetst een verkeerd beeld van onze samenleving en sterkt hen in de overtuiging dat ze hier niet gewenst zijn. We mogen die blootstelling aan die voortdurende negativiteit niet onderschatten. Dit heeft een effect op de jongeren en hun denken:

Hamza: “Jongeren die geen werk hebben en niet meer op school zitten of het minder goed doen op school, hebben het gevoel dat ze worden uitgespuwd door de maatschappij. Door die doembeelden zijn ze gemakkelijker vatbaar voor allerlei radicalere gedachtegangen. Het is de taak van het jeugdwerk om juist de positiviteit en de diversiteit te omarmen en uit te dragen. En om kansen aan te reiken aan de jongeren.”

Roots vzw tracht via verschillende eigen projecten en voornamelijk via de lidverenigingen het jeugdwerk naar een hoger niveau te tillen. Ze willen ervoor te zorgen dat de klassieke jeugdwerkvormen innoveren naar een nieuw en open jeugdwerk voor iedereen, door diverse jongeren te laten kennismaken met de klassieke jeugdwerkingen en door de klassieke jeugdwerkingen te laten kennismaken met de nieuwe generatie jongeren en hun noden.

Het project met Scouts en Gidsen Vlaanderen lijkt ver af te staan van bepaalde dagelijkse projecten van Roots. Maar toch is het voor Roots vzw erg belangrijk om die verschillende jeugdwerkvormen samen te brengen. Als dat lukt, dan blijken de verschillen minder groot en krijgen mensen de kans om naar elkaar toe te groeien in plaats van verder uit elkaar te drijven.

Hamza: "Hopelijk is dit het begin van een verdere samenwerking en evolutie waar we allebei sterker uitkomen, de scouts op vlak van diversiteit en wij op vlak van het beleid en de structuur van onze werking. Ik vind het sterk dat we samenwerken als gelijkaardige partners in dit project. Dat wordt nog te weinig gedaan, naar mijn mening. We krijgen veel vragen en interesse vanuit andere organisaties naar onze samenwerking. Ik zie dit als een nieuwe kans in samenwerken rond diversiteit.”