Bruggen bouwen - Trajecten tussen sport, jeugdwerk en gezinnen in armoede

Tussen 2016 en 2019 kregen 19 projecten van de Vlaamse Overheid de kans om bruggen te bouwen tussen sport en jeugdwerk en gezinnen in armoede. Demos en ISB, het Vlaams Instituut voor Sportbeheer en Recreatiebeleid, kregen van de Vlaamse overheid de opdracht om deze projecten te ondersteunen en hun leerervaringen vast te houden. De resultaten van deze opdracht kan je nu nalezen in een publicatie.

In deze publicatie geven we een diepgaand inzicht in de leerresultaten uit de verschillende projecten. We leggen verbanden met andere onderzoeken en projectoproepen. En we geven concrete handvaten mee, zowel voor wie als bruggenbouwer aan de slag gaat als voor wie beleidsmatig een of meerdere van de bovenstaande strategieën wil toepassen. Je kan de publicatie onderaan downloaden.

Investeren in bruggenbouwers loont

Brugfiguren dichten de kloof tussen mensen in armoede en het aanbod in de vrije tijd of ze helpen anderen om die kloof te dichten. Dat doen ze door een positie in te nemen tussen leefwereld en systeem(wereld) en tussen vraag en aanbod. De uitdaging voor elke bruggenbouwer is om voldoende betrouwbaar, geloofwaardig en bereikbaar te zijn voor alle partijen. Een bruggenbouwer brengt informatie over en empathie voor de ‘andere kant’ binnen bij de beide partijen, zonder volledig samen te vallen met een van beide systemen.

Vanuit die positie ontwikkelen brugfiguren in deze projectoproep verschillende strategieën om hun impact en hun bereik te maximaliseren: individuele toeleiding, bottom-up werken, verenigingsondersteuning en netwerkvorming. Proactief en veelvuldig contacten leggen loopt als een onmisbare rode draad doorheen deze strategieën: het feit dat je naar mensen toestapt, doet het hem. De combinatie van deze strategieën levert een effectief en duurzaam resultaat op. Al vergt dat een arbeidsintensieve aanpak.

Bruggenbouwers schuiven ook in de rollen en posities die ze innemen, naargelang de noden en kansen in de context. Waar mogelijk proberen ze (deel)werkingen te verzelfstandigen en taken te delegeren zodat er ruimte vrijkomt voor nieuwe uitdagingen.

Onder de noemer ‘bruggen bouwen’ ontplooien zich zeer uiteenlopende praktijken. Dé brugfiguur bestaat niet. Je vindt bruggenbouwers in de steden, maar ook in rurale omgevingen. Zowel professionelen als vrijwilligers nemen deze rol op. De ene doet dit als hoofdjob, voor de andere is het een deel van het takenpakket.

Bruggenbouwers zijn geen wonderdokters

Het vervullen van al die rollen en taken vergt best wat van de competenties en de persoonlijkheid van een bruggenbouwer. Toch willen we niet te sterk het beeld creëren van een bruggenbouwer als een bijzonder individu met buitengewone kwaliteiten. Liever richten we ons op de omkadering van deze vrijwillige en professionele medewerkers, en hoe dit hun impact en bereik beïnvloedt.

Het vertrouwen winnen van mensen in een kwetsbare positie vergt tijd en continuïteit. Daarom is een langdurige en duurzame werking onontbeerlijk. Zonder een duurzame werking verdwijnt samen met de brugfiguur de zorgvuldig opgebouwde expertise. Voor de doelgroep verliest de organisatie zo ook haar vertrouwde gezicht.

Bruggen bouwen is een delicate en soms eenzame tussenpositie. De job wordt verder bemoeilijkt doordat de kerntaak van een brugfiguur erin bestaat om lacunes in het bestaande aanbod/beleid te detecteren. Dat is enerzijds de meerwaarde van de brugfiguur, maar tegelijkertijd wordt dit signaalwerk niet altijd gewaardeerd of even vlot aanvaard.

Door hun positie als buitenbeentje kunnen bruggenbouwers niet altijd terugvallen op (naaste) collega’s die dezelfde rol vervullen, zodat ze ook op dat vlak op zichzelf zijn aangewezen. Ze hebben dus een goede omkadering nodig vanuit hun organisatie. Een omkadering die voldoende vertrouwen en duidelijkheid combineert met vrijheid, flexibiliteit en openheid. Bruggenbouwers en hun organisaties kunnen tenslotte pas hun volledige potentieel bereiken als ze ingebed zijn in een breder netwerk én in een beleid(svisie) die deze manier van werken erkent en ondersteunt.

Bruggen bouwen is trouwen

De periode van projecten, experimenten en visievorming lijkt vruchten af te werpen. In theorie weten we stilaan wat er nodig is op het terrein. Daarom wordt het steeds moeilijker om te verdedigen dat dit onderwerp telkens op een projectmatige manier wordt aangepakt. Een project betekent een afgebakend resultaat binnen een afgebakende periode. Bruggen bouwen vergt investeren in trage processen en langdurig engagement.

Een projectmatige aanpak leent er zich eigenlijk niet toe om op een ethisch verantwoorde manier bruggen te bouwen tussen mensen in armoede en de vrije tijd. Met een boutade: een project is als een vakantielief, bruggen bouwen is trouwen.

Het leergeld is betaald. Vooral door de mensen in armoede, die te vaak hun vertrouwen moesten schenken aan vluchtige medewerkers. Tijd voor overheden, fondsen en organisaties om zich ernstig te bezinnen over duurzame en ethisch verantwoorde investeringen.