Grensoverschrijdend gedrag in de muziekindustrie

Grensoverschrijdend gedrag is een complex en hardnekkig probleem, dat overal in de samenleving voorkomt. In opdracht van de Taskforce GO! deed Movisie onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag in de muziekindustrie. Het nieuwe Vlaams Meldpunt Grensoverschrijdend Gedrag (2023) luistert en helpt bij meldingen van grensoverschrijdend gedrag in de muzieksector maar ook in sport, onderwijs, cultuur, jeugd en media of welzijn. Ook Vi.be, steunpunt voor artiest en muzieksector publiceerde een artikelenreeks over het wijdverspreid probleem dat zowel publiek als artiesten en personeel treft.

Dit artikel vat de uitdagingen van grensoverschrijdend gedrag binnen de muzieksector samen, de rol van macht en kruispuntdenken, en het belang van een veilige werkomgeving. 

Vormen van grensoverschrijdend gedrag

Grensoverschrijdend gedrag omvat alle vormen van ongewenst gedrag die de persoonlijke grenzen van anderen overschrijden. In de muzieksector komt dit voor in de vorm van (seksuele) intimidatie, discriminatie en fysiek geweld. Soms is het gedrag duidelijk grensoverschrijdend, zoals bij verkrachting of fysiek geweld. In andere gevallen is het subtieler, en wordt pas later beseft dat iets niet in orde was, vooral wanneer het gedrag zich herhaalt. 

Het fundament van grensoverschrijdend gedrag is een gebrek aan wederzijdse toestemming: één van de betrokkenen stemt niet (vrijwillig) in. Dit gedrag kan verregaande gevolgen hebben op verschillende levensdomeinen en bijvoorbeeld slachtoffers in een isolement brengen, slachtoffers kunnen moeite hebben om vertrouwen op te bouwen en gezonde relaties aan te gaan.

Omdat grensoverschrijdend gedrag vaak subjectief is en beïnvloed wordt door culturele en maatschappelijke normen, is het essentieel om duidelijke grenzen te stellen en een veilige werkomgeving te waarborgen. Bepaalde vormen van grensoverschrijdend gedrag, zoals seksueel misbruik en discriminatie, zijn wettelijk strafbaar, wat het belang van preventie en effectieve handhaving onderstreept.

Grensoverschrijdend gedrag kan verschillende vormen aannemen, variërend van verbaal en fysiek geweld tot discriminatie, pesten en seksisme. Hoewel de uitingsvormen verschillen, hebben ze één gemeenschappelijk kenmerk: ze tasten de waardigheid, veiligheid en gelijkheid van individuen aan.

Uitdagingen in de sector

De muzieksector heeft specifieke uitdagingen die bijdragen aan grensoverschrijdend gedrag. De informele werkomgeving, de afhankelijkheid van sociale netwerken en het veel voorkomen van freelance contracten creëren een situatie waarin machtsongelijkheid en onveiligheid kunnen ontstaan. Daarnaast is er vaak te weinig kennis over meldpunten en procedures, en speelt de angst om niet serieus genomen te worden een grote rol bij het niet melden van incidenten. Dit versterkt de machtsdynamiek en bemoeilijkt het creëren van een veilige werkomgeving.

• Lees meer hierover in het artikel van VI.be 'Van bewustwording naar actie'.

Veilige ruimte

Het creëren van een veilige ruimte binnen de muzieksector is essentieel om grensoverschrijdend gedrag effectief aan te pakken. Het maken van duidelijke richtlijnen, het aanbieden van vertrouwelijke meldpunten en het bevorderen van een cultuur waarin respect en gelijkwaardigheid centraal staan zijn cruciaal. Organisaties zoals het Vlaams Meldpunt Grensoverschrijdend Gedrag en Engagement Arts bieden ondersteuning aan artiesten die slachtoffer zijn van grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik, wat bijdraagt aan het creëren van een veiligere werkomgeving.

Inclusie binnen de club - en festivalwereld is een steeds belangrijker thema. Hoe zorg je ervoor dat iedereen zich welkom voelt op jouw event? Hoe neem je inclusiviteit op in je organisatie, van visie tot dagelijkse werking? 

Verschillende festivals wereldwijd zetten reeds sterke stappen richting inclusie. 

• Lees hier het Demos dossier over inclusieve festivals in de cultuur -en muzieksector. In de blogreeks vind je artikels over festivals wereldwijd die diversiteit vieren, discriminatie van groepen hoog op de agenda zetten en werken aan laagdrempeligheid.
• Het artikel 'Veilig, veiliger en moedig in de vrije tijd' wil vrijetijdsorganisaties en organisatoren van evenementen bewust maken over uitsluitingsmechanismen en hen aanmoedigen om een zo veilige mogelijke plek te creëren waar zo veel mogelijk mensen zich welkom voelen.
• Journalist en LGBTQIA+-activist Inke Gieghase legt in dit filmpje uit wat een safe en safe(r) space betekenen.

Grensoverschrijdend gedrag en kruispuntdenken

Intersectionaliteit houdt in dat een combinatie van verschillen, iemands positie in de maatschappij bepaalt. De interactie tussen verschillende factoren kan bijvoorbeeld iets zeggen over de mate van kwetsbaarheid van een persoon of de mate waarin iemand bepaald gedrag als meer of minder grensoverschrijdend ervaart en kan ook bepalend zijn voor de maatschappelijke machtspositie van mensen. Movisie, Grensoverschrijdend gedrag in de muziekindustrie in beeld.

Grensoverschrijdend gedrag in de muzieksector heeft vaak een intersectionele dimensie, waarbij factoren zoals gender, seksuele geaardheid, etniciteit en sociale status een rol spelen. Vrouwen en personen met diverse genderidentiteiten ervaren disproportioneel vaak grensoverschrijdend gedrag, wat benadrukt hoe belangrijk het is om kruispuntdenken toe te passen bij het ontwikkelen van interventies en beleid.

Vervolgacties en aanbevelingen

In ‘Grensoverschrijdend gedrag in de muzieksector in beeld’ beveelt Movisie acties aan om grensoverschrijdend gedrag in de muzieksector effectief aan te pakken, zoals:

• Bewustwording en educatie: Het organiseren van trainingen en workshops om bewustzijn te vergroten en vaardigheden te ontwikkelen om grensoverschrijdend gedrag te herkennen en aan te pakken.
• Versterken van meldpunten: Het oprichten en promoten van vertrouwelijke meldpunten waar slachtoffers terechtkunnen voor ondersteuning en het melden van incidenten. Het Vlaams Meldpunt Grensoverschrijdend Gedrag is een voorbeeld van zo'n initiatief. citeturn0search6
• Beleid en richtlijnen: Het ontwikkelen en implementeren van duidelijke beleidsmaatregelen en gedragsrichtlijnen die grensoverschrijdend gedrag verbieden en de gevolgen ervan vastleggen.
• Ondersteuning van slachtoffers: Het bieden van psychologische en juridische ondersteuning aan slachtoffers om hen te helpen herstellen en hun rechten te beschermen.

Nieuw Vlaams Meldpunt Grensoverschrijdend Gedrag

Het Vlaams Meldpunt Grensoverschrijdend Gedrag luistert en helpt bij meldingen van grensoverschrijdend gedrag in een context waarvoor de Vlaamse overheid bevoegd is, zoals sportclubs, scholen, zorginstellingen en cultuurorganisaties. Het meldpunt biedt een vertrouwelijke en onafhankelijke plek voor iedereen die grensoverschrijdend gedrag in de muzieksector heeft ervaren of hiervan op de hoogte is, via ondersteuning, advies en begeleiding bij het melden van incidenten en het nemen van vervolgstappen. Dit initiatief is een belangrijke stap richting een veiligere en een meer respectvolle werkomgeving, ook in de muzieksector.