Dossier inclusieve festivals in de cultuur -en muzieksector

For the English version, please click here.

Een inclusief festival: hoe maak je van jouw evenement een plek voor iedereen?

Inclusie binnen de festivalwereld is een steeds belangrijker thema. Hoe zorg je ervoor dat iedereen zich welkom voelt op jouw festival? Hoe neem je inclusiviteit op in je organisatie, van visie tot dagelijkse werking? In dit dossier bieden we inzichten, tools en praktijkvoorbeelden voor organisaties die willen bouwen aan een inclusief festival. We behandelen thema’s als veiligheid, participatie en toegankelijkheid, en onderstrepen het belang van samenwerking.

Wat is een inclusief festival?

Een inclusief festival is een evenement waar zoveel mogelijk mensen zich veilig en welkom voelen. Dit betekent een bewuste aanpak van drempels en uitsluitingsmechanismen, maar ook het creëren van een gastvrije omgeving waarin iedereen zich gerespecteerd en verbonden voelt. Inclusie is niet enkel een abstract begrip, maar een actieve keuze die ingebed moet worden in de organisatiecultuur.

Welke mechanismen sluiten uit en wat weerhoudt iemand om naar je aanbod te komen?

Velen voelen zich structureel maatschappelijk uitgesloten en ook evenementen en organisaties zijn moeilijk bereikbaar geworden. Het artikel "Veilig, veiliger en moedig in de vrije tijd" gaat over hoe vrijetijdsorganisaties en evenementen inclusieve en veilige plekken kunnen creëren. Het benadrukt dat veiligheid niet alleen gaat over fysieke bescherming, maar ook over sociale en mentale veiligheid. Veel mensen ervaren drempels om deel te nemen aan het vrijetijdsaanbod, bijvoorbeeld door discriminatie, uitsluiting of een gebrek aan toegankelijke voorzieningen.

Om een veilige omgeving te garanderen, is het belangrijk om structureel na te denken over beleid en aanpak. Dit omvat het herkennen en aanpakken van uitsluitingsmechanismen, het opstellen van duidelijke gedragsregels, het creëren van meldpunten en het actief betrekken van diverse groepen bij de organisatie.

Daarnaast wordt moedige actie gevraagd: organisaties moeten durven ingrijpen bij grensoverschrijdend gedrag en een cultuur van verantwoordelijkheid creëren. Alleen door bewuste inspanningen kunnen vrijetijdsplekken écht openstaan voor iedereen en bijdragen aan een inclusieve samenleving.

• Lees hier het artikel 'Veilig, veiliger en moedig in de vrije tijd' voor vrijetijdsorganisaties en organisatoren van evenementen over hoe en waarom je een zo veilige mogelijke plek creëert waar zo veel mogelijk mensen zich welkom voelen.   

Bouwstenen voor een inclusief festival

Demos werkte de afgelopen jaren samen met verschillende cultuur- en vrijetijdsorganisaties rond participatie en inclusie. Uit deze samenwerkingen kwamen tien bouwstenen naar voren die bijdragen aan een veilige, toegankelijke en diverse festivalervaring voor zowel bezoekers als medewerkers. Dit document biedt een leidraad om inclusie binnen festivalorganisaties te bevorderen en helpt organisatoren concrete stappen te zetten richting een duurzame en gastvrije festivalomgeving. Elk aspect van het festival wordt daarbij doordacht en aangepast aan de noden van een breed publiek. 

De tien essentiële bouwstenen dragen samen bij aan een veilige, toegankelijke en diverse festivalervaring. Het begint bij een gedragen visie, waarbij een gedeeld waardenkader inclusie centraal stelt. Veiligheid en welzijn krijgen prioriteit door een actieve aanpak van discriminatie en grensoverschrijdend gedrag, ondersteund door veilige meldpunten.

Een lerende houding is cruciaal: regelmatig reflecteren en evalueren helpt om bij te sturen en te verbeteren. Festivals kunnen hun maatschappelijke impact vergroten door samen te werken met lokale partners en positieve veranderingen te stimuleren. Een sterk partnernetwerk zorgt daarbij voor gelijkwaardige samenwerkingen met relevante organisaties.

Daarnaast draagt een divers team bij aan een festival dat verschillende perspectieven en achtergronden samenbrengt. Dit weerspiegelt zich ook op het meerstemmig podium, waar diversiteit in de programmatie centraal staat en nieuw talent wordt ondersteund.

Inclusie vraagt ook om intersectioneel denken: het bewustzijn dat verschillende vormen van discriminatie en privileges elkaar kruisen en versterken. Toegankelijkheid speelt hierin een sleutelrol, door fysieke, financiële en communicatieve drempels weg te nemen. Tot slot is participatie essentieel: het publiek actief betrekken bij de organisatie en vormgeving van het festival zorgt voor een breed gedragen en inclusieve beleving.

• Lees hier de 10 bouwstenen met praktijkvoorbeelden.

Inspirerende praktijken

Verschillende festivals wereldwijd zetten reeds sterke stappen richting inclusie. In deze blogreeks vind je artikels over festivals wereldwijd die diversiteit vieren, discriminatie van groepen hoog op de agenda zetten en werken aan laagdrempeligheid.

• Het Karlsøy Festival, waar iedereen actief deelnemer en eigenaar is.
• Queer Indigenous op het Riddu Riddu festival.
• Inclusieve muziekbeleving: nieuwe toolkit voor auditieve toegankelijkheid.
• Inclusiviteit in de kijker met Revelland op ESNS25.
• The European Festival Association - take a stand Take A Stand is een initiatief van Yourope, de Europese vereniging voor muziekfestivals, dat gericht is op het bevorderen van inclusiviteit en sociale verantwoordelijkheid binnen de festivalwereld.
• Primavera Sound, een van de meest toonaangevende muziekfestivals ter wereld, heeft een inclusiviteitsbeleid dat diep verweven is in het DNA, richt zich niet alleen op muzikale diversiteit maar ook op sociale rechtvaardigheid. 
• Keychange is een wereldwijd project dat zich inzet voor volwaardige gendergelijkheid in de muziekindustrie.

Inclusie is geen optie, maar een noodzaak

Het vraagt continue inspanning om blinde vlekken in de organisatiecultuur te herkennen en te doorbreken. Vaak blijven inclusieve maatregelen beperkt tot symbolische acties zonder structurele impact. Festivals moeten zichzelf kritisch blijven bevragen: Zijn de inspanningen diepgaand? En zijn ze voldoende ingebed in de kern van de organisatie?

Cultuur versus muzieksector

Er bestaan duidelijke verschillen tussen inclusie in de cultuursector en de meer commerciële muziekindustrie. Waar cultuurhuizen vaak subsidies en beleidsmatige ondersteuning genieten om inclusieve maatregelen uit te werken, opereren muziekfestivals vaker in een competitieve markt met commerciële druk. Dit brengt extra uitdagingen met zich mee, zoals financiële toegankelijkheid en publieksdiversiteit. Toch bewijzen initiatieven als Keychange (voor gendergelijkheid in de muziekindustrie) en Take A Stand (voor inclusieve festivalwaarden) dat verandering mogelijk is, ook in een commerciële context.

Hoe? Aan de slag!

Wil je zelf werk maken van een inclusiever festival? Gebruik deze hulpmiddelen:

• Lees hier de 10 bouwstenen met praktijkvoorbeelden.
• Zelftest en diagram – Analyseer waar je organisatie vandaag staat op vlak van inclusie.
• Checklist voor een inclusief festival – Concreet stappenplan om je festival inclusiever te maken.
• Inspiratielijst – Contacten en voorbeelden van organisaties die aan inclusie werken.
• Bij Demos kan je op vraag ook terecht voor een begeleidende sessie, via ann.vandevyvere [at] demos.be.

Slot

Een inclusief festival is geen eindbestemming, maar een voortdurende reis. Het vraagt engagement, dialoog en de bereidheid om structuren aan te passen. Door samen te werken, ervaringen te delen en kritisch te blijven, bouwen we aan een festivalwereld waarin iedereen zich welkom voelt. Laten we die uitdaging samen aangaan!