Dossier: 10 bruikbare participatieve methodieken voor kinderen en jongeren in een kwetsbare situatie

item_left

foto_wij(k)inverandering
foto_wij(k)inverandering

item_right

Dossier: 10 bruikbare participatieve methodieken voor kinderen en jongeren in een kwetsbare situatie

Dossier

Van over naar met. Deze vier woorden vatten een belangrijke evolutie samen in het werken met mensen in een kwetsbare positie. Al snel duikt daarbij de vraag op naar geschikte methodes en werkvormen om deze groepen te betrekken bij de besluitvorming die voor hen belangrijk is. Zeker voor kinderen en jongeren die minder taalvaardig zijn of die het Nederlands nog niet zo goed beheersen, lijkt er een grote vraag aan geschikte werkvormen. Werkvormen zijn belangrijk, maar zijn niet zaligmakend. Zo ontwikkelde het Kenniscentrum Kinderrechten (Keki) op vraag van de Afdeling Jeugd een diepgaand reflectie-instrument voor iedereen, organisaties en overheden, die een participatietraject willen opstarten. Een onderbouwde set van vragen nodigt de initiatiefnemers uit om voor, tijdens en na het traject de gemaakte keuzes en de uitgangspunten die eraan ten grondslag liggen, kritisch tegen het licht te houden. Want onder de hoe-vraag schuilen meer fundamentele vragen en opvattingen. Naar analogie met een ijsberg, zijn deze onderliggende vragen veel bepalender voor het uiteindelijke proces dan de wettelijke of methodische bepalingen aan de oppervlakte.

foto_wij(k)inverandering

Ook weten we dat participatieve processen met deze groep tijd kosten en vertrouwen vergen. Een degelijke basiswerking, die ook inzet op ontmoeting en ontwikkeling, vormt een stevig fundament voor een diepgaand (beleids)participatieproces. Dat bewijzen onder andere de jongerenwerkingen van de Verenigingen waar armen het woord nemen. Het Netwerk tegen armoede brengt jongeren uit deze jongerenwerkingen samen in een verticaal armoede overleg 'jeugd'. Meer info over het traject dat het Netwerk tegen armoede aflegde met deze jongeren vind je hier. Meer informatie over de jongerenwerkingen vind je via deze link. Ook een jeugdbeweging als KAJ brengt jongeren samen in lang lopende trajecten. Jongeren vinden herkenning in elkaars verhalen, bundelen hun ervaringen in gezamenlijke pijnpunten en gaan over tot sociale actie. Voorbeelden van deze manier van werken vind je in de acties van KAJ rond interimarbeid en recenter rond onderwijs.

Voor wie toch op zoek is naar specifieke methodes of werkvormen om deze doelgroep te betrekken bij (beleids)participatie bundelen we hier tien concrete voorbeelden die we reeds eerder beschreven op onze website.

(1) Actieweken (D'Broej)

D'BROEJ vzw, 'De Brusselse Organisatie voor de Emancipatie van Jongeren', wil via het ontwikkelen van initiatieven in de vrije tijd bijdragen tot de emancipatie (zowel individueel als collectief) van kinderen en jongeren in een aantal van de meer achtergestelde buurten in Brussel. D'Broej ontwikkelt deze initiatieven zowel rechtstreeks als via de uitbouw en ondersteuning van wijkgerichte jeugdwerkingen. D’Broej wil de jongeren ook aanzetten om zelf actie te voeren. Jaarlijks organiseren ze ‘de actieweek’. Jongeren uit de verschillende jeugdhuizen van D’Broej in Brussel houden hun wijk onder de loep: wat willen we hier veranderen, wat is onze droomwijk, hoe zouden wij dat hier aanpakken? Dat vormt het startschot voor verdere actie. De jongeren verzamelden informatie over hun onderwerp en gingen daarna tot actie over. D'Broej baseert deze actieweek op twee methodische kaders: het Youth Engagement Continuum en de Child-to-Child Methode. Meer informatie vind je op:

http://demos.be/kenniscentrum/methodiek/actieweek

(2) Forumtheater

Tijdens een forumtheatervoorstelling wordt een situatie gespeeld zoals ze niet gewenst is; allerlei mogelijke oorzaken en gevolgen worden in beeld gebracht, een hele concrete context wordt gecreëerd. Dit op basis van de suggesties en ervaringen van het publiek, die op voorhand afgetoetst worden. Vervolgens kan het publiek het stuk laten "herspelen", gaan ze samen op zoek naar wat de protagonisten in het verhaal zelf anders en beter kunnen doen. Uiteindelijk gaan ze dus op zoek naar hoe ze zelf binnen hun eigen realiteit het heft in eigen hand kunnen nemen om bepaalde zaken te doen veranderen. Forumtheater is een prikkelende manier om een "probleemsituatie" in grote groep te be-discussiëren door allerlei mogelijkheden onmiddellijk binnen het spel te toetsen aan de effecten. De betrokkenheid is zeer hoog en "het blijft serieus plakken". Meer info: 

(3) Video

Jeugdwerkers gaan aan de slag met video om de - vaak harde - leefwereld van jongeren zichtbaar en bespreekbaar te maken. Ze empoweren jongeren om hun verhaal naar buiten te brengen en wantoestanden aan te kaarten. De kracht zit niet alleen in het eindresultaat, maar ook in het maken zelf. Meer info: 

(4) Digital storytelling

Elke mens is een verhaal. Via Digital Storytelling kunnen mensen hun verhaal vertellen, geven ze zelf vorm aan gebeurtenissen, laten ze hun creativiteit de vrije loop en zetten ze dit alles om naar een digitaal verhaal.  Digital Storytelling doet mensen over hun leven reflecteren, met een concreet resultaat als einddoel: een zelfgemaakte video van 3 à 5 minuten. Meer info over deze werkvorm: https://www.storycenter.org. Sterke voorbeelden en tools uit het jeugdwerk:

(5) Photovoice

Photovoice is een participatieve methode, ontwikkeld in de Verenigde Staten aan het einde van de twintigste eeuw. Aan de hand van fotografie brengen kwetsbare mensen hun wereld in beeld, kunnen ze er kritisch op reflecteren en in dialoog gaan met beleidsmakers. De laatste jaren wordt fotografie verder aangevuld met video. Aan de hand van de werkvorm 'Digital Storytelling' worden foto's en video's samengevoegd in een presentatie en voorzien een voice-over waarin de betrokken persoon zijn of haar verhaal vertelt. Meer info: 

http://demos.be/kenniscentrum/methodiek/photovoice

(6) Breng je buurt in kaart

Jeugdwerk bevindt zich natuurlijk niet op een eiland. Je kan kinderen en jongeren ook bewust maken van hun buurt en het netwerk rond hun jeugdvereniging. Om lokale groepen te versterken ontwikkelde Chirojeugd Vlaanderen een eigen methodiek. Via deze speelse methodiek teken je je volledig netwerk uit en zoek je naar kansen om je Chirogroep sterker te maken in de buurt. Het resultaat wordt één of meerdere concrete en haalbare acties die groepen meteen kunnen uitvoeren. Zie: 

http://demos.be/kenniscentrum/methodiek/breng-je-buurt-in-kaart-methodie...

Voor een meer diepgaande analyse van kwetsbare buurten ontwikkelde Arktos het knipperlichtenmodel. Het knipperlichtenmodel werd beschreven in het boek: Aandacht in het kwadraat, In ‘probleembuurten’ werken met ‘probleemjongeren’. Het werd uitgewerkt door de Onderzoeksgroep Armoede en Sociale Uitsluiting (OASeS). Dit onderzoek gebeurde aan de hand van vele gesprekken en praktijkvoorbeelden vanuit Arktos, een vormingsorganisatie voor kinderen en jongeren in maatschappelijk kwetsbare situaties. Arktos gebruikt dit model als handleiding om een vooronderzoek op te zetten rond jongeren en hun buurt. Het model inventariseert aan de ene kant kwantitatieve, meetbare factoren zoals het inkomen, tewerkstelling en de woninginfrastructuur van de bewoners van de wijk. Aan de andere kant polst het model naar kwalitatieve factoren zoals de woonomgeving, de relatie tussen de buurtbewoners en de beeldvorming in en over de buurt. Meer info: 

http://demos.be/kenniscentrum/methodiek/het-knipperlichtenmodel-kwantita...

(7) Lomap en picto-play: kinderen en jongeren geven mee vorm aan hun buurt

Lomap is een smartphone-app en fotografietool waarmee vooral kinderen en jongeren op een leuke en intuïtieve manier, door het toevoegen van kleurcodes en icoontjes, hun mening kunnen geven over een buurt of stad. Wat vinden zij van het nieuwe plein in de buurt, van de wijk achter het jeugdhuis of de school...? Door middel van deze fotoapplicatie geven ze in woord en vooral beeld hun visie op wat zij goed vinden aan hun buurt, maar ook wat zij als pijnpunten of problemen ervaren. Deze gratis beschikbare app (op dit moment enkel voor Android toestellen) is een heel intuïtief instrument waar je zowel individueel, als jeugdwerker of als leraar met je groep kinderen of jongeren mee aan de slag kan. Zie: http://demos.be/kenniscentrum/methodiek/lomap

Kind en Samenleving ontwikkelde met picto-play een methodiek om kinderen en jongeren publieke (speel)ruimte te laten ontwerpen. Het bestaat uit een catalogus (powerpointpresentatie) met picto-play 'iconen'.  Deze vormt de kern van het instrument.  De handleiding (pdf) is een heldere beschrijving die je helpt om zelf aan de slag te gaan. Zie: http://k-s.be/inspraak-participatie/picto-play-10-knip-en-plak-het-speel...

Samen met kinderen en jongeren kan je via speelse ingrepen of acties in de publieke ruimte bepaalde pijnpunten aankaarten of concrete suggesties voor verbetering aanbrengen. Twee praktijken ter inspiratie:

(8) Slam poetry, spoken word, rap

Hoewel een kunstvorm op zich, worden deze werkvormen ook gebruikt om kinderen en jongeren te ondersteunen in het onder woorden brengen van hun ideeën en gevoelens. Een overzicht van de ontwikkeling van Urban Arts in Vlaams-Brabant vind je via deze link. Praktijkvoorbeelden vind je onder andere via deze links: 

(9) Debattraining

Jongeren leren debatteren is een werkvorm die vooral in het buitenland wordt toegepast. Het project Wij(k) in verandering bracht deze werkwijze met succes naar onze contreien. Meer informatie vind je via deze link: http://demos.be/blog/wijk-in-verandering-europees-project-steunt-jongere...

(10) Verbetergroep

Een verbetergroep komt het best tot zijn recht als er twee of meerdere 'groepen' tegenover elkaar staan, als er onvoldoende begrip is voor de andere en/of als er een hiërarchische relatie bestaat tussen deze groepen. Kinderen vs. volwassenen, jongeren vs. ouderen, nieuwkomers vs. bestaande bewoners,... De aanleiding van de verbetergroep is een reëel probleem of een conflict. Het is belangrijk dat dit probleem door alle betrokkenen als belangrijk wordt gezien, dat er een wil is om het op te lossen en er middelen zijn om de oplossing uit te voeren, zoals budget en tijd. Een evenwichtig samengestelde groep komt in drie bijeenkomsten tot een aantal gedeelde oplossingen voor het gezamenlijke probleem. Zie: http://demos.be/kenniscentrum/methodiek/verbetergroep-problemen-aanpakke....

Nog meer methodieken? 

Blijf je nog op je honger zitten? Check dan zeker volgende bronnen: 

Tag(s): 

participatieve methodieken