Cultuurparticipatie als plantrekkerij

In 2019 besloot Larf! in te spelen op de vraag van de Gentse jeugddienst om jongeren meer inbreng te geven in het kader van een grondige transitie van de wijk Nieuw Gent. Met De Plantrekkerij beheren jongeren zelf de budgetten voor acties die hun wijk ten goede komen.

Foto: (c) Larf!

Uniek voor het project Plantrekkerij is dat het getrokken wordt door twee personen die schouder aan schouder samenwerken: Klaas De Roo, een kunstenaar met focus op kunsteducatie en sociaal-artistiek werk en Sofiane Ghozali, die zelf opgroeide in de wijk en er een groot netwerk heeft. Samen zijn ze vooral actief in de publieke ruimte, op straat, in het jeugdhuis. Ze laten zich regelmatig zien en gaan gesprekken aan met jongeren. Deze permanentie in de wijk neemt een belangrijke hap uit het takenpakket van Klaas en Sofiane. Sofiane: “We proberen per week minstens 10 uur in de wijk aanwezig te zijn. Die aanwezigheid is nodig om een vertrouwensband op te bouwen. Wekelijks afspreken op een bepaalde plaats en tijdstip om samen aan een artistiek project te werken, werkt niet. Daarom zijn we vooral actief in de publieke ruimte zelf, waar we met de jongeren in dialoog gaan en hen via artistieke werkvormen activeren.”

De gesprekken met de jongeren focussen op hun noden, waarden en talenten. Jongeren worden aangemoedigd om initiatieven te nemen die henzelf of hun wijk ten goede komen. Elk initiatief, hoe klein ook, kan in het project Plantrekkerij ondersteund worden. De jongeren krijgen een budget in handen dat ze zelf beheren om hun onderneming te doen slagen. Larf! biedt de jongeren begeleiding, tools, infrastructuur en een netwerk aan om hun talenten te ontwikkelen, en begeleidt hen om hun acties zo creatief mogelijk uit te werken. De focus ligt dan ook op het ontwikkelen van ondernemingszin met een artistieke output. Klaas: “Die focus op het artistieke is belangrijk voor ons. De jongeren leren om hun verhaal op een expressieve manier te vertellen en hier ook een publiek mee te bereiken. Het betekent ook dat ze soms uit hun comfortzone moeten komen. Ze leren de wereld open te benaderen, met aandacht voor verbeelding en creativiteit. ”

Foto: (c) Larf!

Concreet werken Klaas en Sofiane regelmatig met bevragingsrondes. Klaas: “De eerste bevragingsronde ging rond mini-ondernemingen. We vroegen aan jongeren: stel dat je €50 krijgt, hoe ga je er €100 van maken? Het resultaat was een lijst van zaken die jongeren wilden ondernemen. De organisatie VLAJO, Vlaamse Jonge Ondernemingen, helpt ons en de jongeren om de ondernemingen ook effectief te realiseren.”

De eerste onderneming die realiteit werd, was de Zomerbar. Sofiane: “De plaats van de Zomerbar is belangrijk, want die bevindt zich vlakbij een voetbalpleintje en aan de achterkant van het buurtcafé waar oudere mensen al eens last hadden van de jongeren. Via de Zomerbar konden we connectie maken tussen die verschillende leefwerleden en ook nog eens gebruik maken van gratis wifi.” Naast een Zomerbar werden nog andere ondernemingen opgestart, zoals tuinbouwonderneming Greensleaves, waarbij jongeren tuinen onderhouden in een aangrenzende wijk, met de veelzeggende naam Miljoenenkwartier. Ook daar brengt de mini-onderneming de jongeren in verbinding met andere leefwerelden. En in samenwerking met Campus Atelier Gent kwam er een drukatelier,op initiatief van een jongen in de wijk die graag tekent.

Een vierde onderneming is nog in volle opstart en ligt in handen van enkele jonge vrouwen die een nagelstudio willen opstarten. Dit idee werd gekoppeld aan een groter plan om in de wijk een vrouwenontmoetingscentrum te beginnen in een leegstand winkelpand. De noodzaak daarvoor is groot, want de meeste activiteiten in de buurt bereiken vooral jongens. Meisjes en (jonge) vrouwen in Nieuw Gent spreken voornamelijk thuis af, waardoor ze minder kansen krijgen. Om de drempel te verlagen zal Larf! binnenkort iemand extra aanwerven op het project die naadloos past in de leefwereld van meisjes en jonge vrouwen van Nieuw Gent en meer gaan samenwerken met organisaties die reeds inzetten op het werken met meisjes.

Foto: (c) Larf!

Een tweede bevragingsronde ging over het organiseren van activiteiten in de wijk. Klaas: “Toen Filmfestival Gent op zoek bleek naar grote locaties om films in openlucht te tonen, besloten we in de zomer een openluchtfilm te organiseren.” Schepen van Jeugd Elke Decruynaere kwam luisteren naar de noden van de jongeren en filmmaker Adil El Arbi kwam naar de wijk als gastspreker. Sofiane: “Met dergelijke activiteiten komt de wijk op een positieve manier in beeld. En voorbeeldfiguren zoals Adil El Arbi geven jongeren echt een boost.”

De derde bevragingsronde ging dan ook over welke voordbeeldfuncties de jongeren nog naar de buurt wilden halen. Op dat moment werd er een televisiereeks uitgezonden waarin ook de wijk Nieuw Gent aan bod kwam. De jongeren waren niet allemaal opgezet met deze reeks en als reactie verscheen een opiniestuk in Apache. Vervolgens nodigden ze burgemeester Mathias De Clerq en de korpschef van de politie uit in het jeugdhuis om met de jongeren in dialoog te gaan. EN organiseerden ze een debat in Kunstencentrum Voo?uit over het omgaan met reality-tv ten koste van mensen in een kwetsbare positie. Als reactie kwam Stad Gent met extra middelen over de brug om in te zetten op positieve beeldvorming over de wijk en willen ze investeren in een betere relatie tussen politie en jongeren.

Samenwerken met partners en actoren in de buurt die de jongeren kennen blijkt cruciaal in dit project. Larf! heeft op korte tijd een groot netwerk uitgebouwd van buurtpartners en sociale organisaties, maar zet ook in op de doorstroom van jongeren naar culturele organisaties buiten de wijk. Zo groeide uit die ene openluchtactiviteit een duurzame relatie met Filmfestival Gent en La Luna vzw. Els Oyaerts, wijkregisseur bij Stad Gent, probeert knelpunten weg te halen en een klankbord te zijn zodat Plantrekkerij voluit kan gaan.

Vlaams-Nederlands Netwerk voor actieve cultuurparticipatie van jongeren

Dit praktijkverhaal schreven we in het kader van het Vlaams-Nederlands Netwerk actieve cultuurparticipatie van jongeren in kwetsbare situaties, een initiatief van Dēmos, LKCA en Publiq. Het netwerk werd opgestart in het najaar 2020 met als doel pionierende Nederlandse en Vlaamse praktijken in jeugd(welzijns)- en jongerenwerk en de kunst- en cultuursector samen te brengen en te laten uitwisselen rond gezamenlijke vraagstukken.

Tekst: An Van den Bergh (stafmedewerker kunst- en cultuurparticipatie bij Dēmos vzw)