Aalst: participatielaboratorium voor mensen in armoede

In 2019 vieren we de tiende verjaardag van 'lokale netwerken vrijetijdsparticipatie voor mensen in armoede'. Daarom trekt Demos door Vlaanderen op zoek naar inspirerende spilfiguren en praktijken. Zo komt Hilde De Brandt in contact met Joke Steenhoudt, de sterkhouder van Vierdewereldgroep Mensen voor Mensen in Aalst.

Je kan er moeilijk om heen: de roots van de afsprakennota én de UiTPAS liggen in Aalst. Meer dan 25 jaar geleden werd er een armoedevereniging opgericht, die het recht op cultuur en cultuurparticipatie al snel bovenaan de agenda plaatste. Artikel 23 van de Grondwet en de armoedeproblematiek: iedereen heeft recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing.

De Vierdewereldgroep Mensen voor Mensen kan ze opsommen: de voorwaarden op basis waarvan een traject loont, verandering intreedt en opschaling mogelijk wordt. Samenwerken en elkaar versterken staat hoog bovenaan de lijst. Volwaardige partnerschappen aangaan ook. Werken met mensen in armoede is meer dan een legitieme vertegenwoordiging garanderen. Het is samen met hen en op basis van hun ervaringen debat durven voeren, beleid willen maken, verandering in gang zetten. Dat vraagt tijd en energie van alle betrokkenen. Want dat zijn er veel: ambtenaren, beleidsmakers, vrijetijdsaanbieders, vrijwilligers, mensen in armoede, zorgverleners. En allemaal hebben ze soms andere belangen of minstens andere perspectieven. Maar alleen sta je nergens, en in eenzaamheid bereik je niets.

Steeds weer op zoek gaan naar het gedeelde doel, blijven scherpstellen op je doel en de werking telkens weer in vraag stellen en bijsturen. Daarin schuilt een belangrijke succesfactor. Joke Steenhoudt van Mensen voor Mensen benoemt wat de aanvankelijk bescheiden cultuurwerking boven zichzelf uittilde tot een inspirerend en bovenlokaal project.

Teken een scherpe missie

"Baken heel goed af waar je voor staat. Formuleer een duidelijk doel en durf jezelf regelmatig bevragen: ben ik nog wel goed bezig? Is het dit wat we willen? Zitten we op het goede spoor?
Toets regelmatig je draagvlak af met je basis en stakeholders. Het is de beste garantie om militant en scherp bij de les te blijven en ook je medestanders en partners bij je positiebepaling te betrekken."

Geloof in je partners en leg een solide basis

"Samenwerken is ontzettend belangrijk. De sleutel voor succesvolle partnerschappen ligt in het gedeeld geloof in een project. En daar moet je echt wel moeite voor doen. De voorbije jaren groeide het samenwerkingsverband van Mensen voor Mensen – de regiowerkgroep UiTPAS - van 4 naar 10 gemeenten, en een 11de hangt aan de deurbel. Aan de vraag naar samenwerking liggen niet altijd dezelfde perspectieven of verwachtingen ten grondslag. Sommige partners hebben al een startbasis, schreven al een eigen verhaal, dat mogelijk niet helemaal spoort met wat voorligt. Dat moet je uitklaren. Het betekent niet dat de nieuwkomer per definitie moet inbinden. Wel integendeel. Een andere invalshoek kan tot aanvulling of verbetering van de geldende werkwijze leiden. Hanteer een eerlijke en grote openheid in het debat. En toets altijd weer af: eender welke bijsturing of beslissing ook, ze moet in de eerste plaats goed zijn voor mensen in armoede."

Zoek en vind een sterke trekker

"Partnerschappen of samenwerkingsverbanden zijn altijd divers. Elk heeft andere prioriteiten, middelen en mogelijkheden. Daar moet je begrip voor hebben. Een Welzijnsschakel is een zeer valabele partner, maar heeft niet altijd dezelfde draagkracht als een vereniging waar armen het woord nemen of een gemeentelijke dienst of professional. Daarom heeft elk samenwerkingsverband een trekker nodig. Iemand die leidt, stuurt en verbindt. Iemand die de energie bundelt en herverdeelt zodat iedereen uit eigen sterktes kan bijdragen. Meteen heb je ook een duidelijk aanspreekpunt."

Investeer in betrokkenheid op diverse niveaus

• Over het beleid: "Niets is belangrijker dan goed voorbereid, systematisch en volgehouden beleidsoverleg. En dat is niet altijd evident. Want beleidsverantwoordelijken wisselen, bovendien onderhandel en overleg je op verschillende beleidsniveaus: Vlaams, provinciaal, regionaal, stedelijk en gemeentelijk. En natuurlijk wil iedereen het beste voor zijn eigen ambitie en eigen mensen. Altijd weer is de oefening om naar het gemeenschappelijke te zoeken. Zorg voor authentieke getuigenissen. Laat mensen in armoede voor zichzelf spreken. In het opkomen voor zichzelf brengen ze het verhaal van velen."
• Over de aanbieders: "Een vrijetijdsbeleid ontwikkelen veronderstelt ook met de aanbieders gaan spreken. In de cultuursector werd daar intussen een lange weg voor afgelegd. In sport blijft het vooralsnog moeilijker. Dat is geen onwil, maar eerder gebrek aan ervaring met dit perspectief. In sport gaat het ook vaak om middelen. Het is voor sportclubs vaak moeilijk om het solidariteitsaandeel zelf te dragen."
• Over de mensen in armoede: "Mensen voor Mensen is niet een groep sociaal-maatschappelijke professionals, het is vooral een groep vrijwilligers van mensen in armoede, die trouw op post en naar kennis en kunde vertrouwvol en in alle openheid een eerlijke bijdrage leveren. Zij geven zelf de richting aan. Maak duo’s, dat werkt goed: iemand mét armoede-ervaring en iemand zonder. Luister, anticipeer en leer denken vanuit hun expertise. Een toenemende betrokkenheid langs beide kanten smeedt solide banden en vergroot het draagvlak bij medestanders en diensten. Het is een belangrijke basis voor verandering en beleidsimpact. Het legitimeert ook dat de groep een spreekbuis wordt voor mensen in armoede die niet tot een vereniging behoren, die wonen in een gemeente waar geen armoedepartner actief is. Ook hun stem moet klinken."

Complementariteit versterkt

"Sta open voor samenwerking, delegeer, stem taken en sterktes op elkaar af. De komst van de UiTPAScoördinator in Aalst heeft de werking vrijetijdsparticipatie van de Vierdewereldgroep nog versterkt. Dat komt omdat beiden, vanuit hun specifieke opdracht en sterktes, op het gedeelde doel kunnen werken: participatie van mensen in armoede."

Investeer in de wisselwerking met het beleid

"Het prille kansenpasverhaal waarvan de grondslag al in 1995 werd gelegd, heeft Aalst op de kaart gezet. Maar zonder vertrouwen van het beleid, was er helemaal niets gebeurd. Verschillende beleidsniveaus hebben erin geloofd, financieel geïnvesteerd, het verhaal mee helpen schrijven. Anderzijds verloopt beleid vaak via trage processen en eigen, soms ondoorgrondelijke wetmatigheden. Het zij zo. Door kritisch en eerlijk te debatteren, blijf je stappen vooruitzetten. Hoe traag ook."

Blijf op dezelfde nagel kloppen

"De aanhouder wint. Durf op dezelfde nagel kloppen. Desnoods jarenlang. Ga voor je doel en blijf erin geloven. Ook hier maken medestanders het verschil. Samen ben je altijd sterker."

Meer dan een kwart eeuw ervaring leert dat de strijd nooit gestreden is, maar bewijst vooral dat volhouden loont. Dromen realiseer je niet meteen, trends gooi je niet in één dag om, de wereld verbeteren blijft een opdracht voor élke generatie.

Benieuwd naar de werking van Vierdewereldgroep Mensen voor Mensen? Kom dan naar onze Netwerkdag 2019!

Contact:
Vierdewereldgroep Mensen voor Mensen: Joke Steenhoudt
UiTPAScoördinator: Katrien Wauters