Laat mensen in armoede niet los!

Beeld: Brett Jordan - Unsplash

Het jaar 2021 is nog vers en boodschappen van hoop worden afgewisseld met pessimistische geluiden. En doorbijten is de boodschap, want de pandemie gaat ooit wel over. Maar voor wie daarbovenop geconfronteerd wordt met de stress die gepaard gaat met armoede, werkloosheid, een te kleine behuizing … is de beproeving veel groter.

Bovendien maakt de coronacrisis bestaande ongelijkheden extra zichtbaar. Demos polste de voorbije weken bij een aantal trekkers van lokale netwerken vrijetijdsparticipatie, het Netwerk tegen Armoede en Welzijnsschakels naar wat er leeft op het terrein. Ik deel in deze blog enkele citaten over wat we hoorden, afgewisseld met onze visie en advies voor een blijvende inzet voor vrije tijd tijdens deze coronacrisis.

De toename van armoede is heel duidelijk volgens de mensen met wie we spraken.  Ze wordt zichtbaar met het toenemend aantal mensen dat beroep doet op de voedselbedelingen. Tegelijk zien we dat mensen in armoede veel minder dan voor de coronaperiode worden bereikt vanuit initiatieven die niet louter op noodhulp gericht zijn. Mensen haken ook af omdat ze bang zijn om zich naar buiten te begeven, vaak ook gepaard gaande met een toenemende psychische kwetsbaarheid.

Nu het vrijetijdsaanbod grotendeels stil ligt, is het noch voor trekkers, noch voor partners van lokale netwerken `business as usual`. Dat bleek ook al uit de bevraging die we eerder deden in 2020. Toch hoef je niet in wachtmodus te gaan. Nu, meer dan ooit, zijn lokale netwerken nodig, en is een korte communicatielijn, een open dialoog met kwetsbare mensen broodnodig. 

Hoe je dit op het terrein gaat invullen, dààr kan je het verschil maken. Wacht dus niet op een vergadering, maar stap op je partners af, neem snel en vaak contact op met de mensen en verenigingen in je netwerk, stel je open voor hun verhaal, luister, eerder dan je blind te staren op wat vandaag niet kan en niet mag.

Stimuleer de kleine ontmoeting

Stip op nummer 1 volgens de mensen die we polsten is de aandacht voor de kleine ontmoetingen en het bieden van een luisterend oor. Meer dan ooit hebben mensen nood aan een babbel, aan het uiten van hun verzuchtingen, aan een “hoe gaat het met je”-gesprek. Stimuleer daarom kleinschalige 1 op 1-ontmoetingen: een telefoontje, een stoepgesprek ... Ook dat is vrije tijd: even de rugzak kunnen afgooien en ‘ont-moeten’. We zien heel wat mooie initiatieven op dat vlak, maar we willen dit toch benadrukken omdat het geen evidentie mag zijn of enkel iets voor de dienst of sector welzijn. Wacht vooral niet tot dit spontaan gebeurt maar zoek mensen proactief op en wees aanklampend.  

Een aantal trekkers van lokale netwerken vroegen ook specifiek aandacht voor jongeren: “Het is een goede zaak dat georganiseerde groepsactiviteiten weer mogen doorgaan, maar wat met de ongeorganiseerde jongeren? Dat zijn vaak ook de meest kwetsbare jongeren die vooral aangewezen zijn op de openbare ruimte. Misschien is hier meer mogelijk en valt er ook inspiratie te rapen in de campagne f*ck69 van Awel om jongeren onderling aan te moedigen met elkaar te praten. Ook voor de georganiseerde jongeren en kinderen is het goed dat diensten en verenigingen de eerstvolgende hobbywerking stilstaan bij hoe kinderen en jongeren zich voelen en dat ze hen ook vragen hoe het met hen gaat .” Op de website van Bataljong vind je verder een boeiende blog met aanbevelingen rond jeugdbeleid in coronatijd.

Anticipeer in programmatie en extra uitdagingen rond toegankelijkheid 

Hoe de zomer er gaat uitzien weten we vandaag nog niet. Verschillende gemeenten zijn ook terughoudend om nu al een sterke zomerprogrammatie uit te werken, maar toch willen weer voor pleiten om vanuit de lokale netwerken al na te denken over hoe mensen te bereiken met laagdrempelige activiteiten.

We willen hierbij ook waarschuwen voor de veronderstelling dat alles als vanouds zal lopen eenmaal de activiteiten hervatten. De angst om buiten te komen, is wellicht niet bij iedereen verdwenen, eenmaal de pandemie onder controle is. Er zal opnieuw sterk moeten ingezet worden op toeleiding: om nieuwe deelnemers aan te trekken, maar ook om mensen (terug) te bereiken die vroeger al van het aanbod gebruik maakten.

Daarnaast is het ook van belang om te anticiperen op extra moeilijkheden waarmee aanbieders van vrijetijdsactiviteiten geconfronteerd kunnen worden.  

“We proberen nu ook te anticiperen op de zomer en de paasvakantie vanuit de speelpleinwerking: vorige zomer was er door corona een toename van kwetsbare kinderen. Omdat er ook deze zomer heel wat problematieken naar boven kunnen komen, lopen we nu al een vormingstraject met de animatoren om hier mee om te leren gaan.”

Ten slotte zorgt ook de toegenomen digitalisering - vaak versneld door corona -  mogelijk voor extra uitdagingen qua toegankelijkheid. Meer dan ooit moet er – digitaal - gereserveerd worden voor activiteiten en cashloos betalen wordt meer en meer de norm. Het is dan ook zeer belangrijk om oog te hebben voor mensen voor wie dit geen haalbare kaart is!

Denk vooruit en werk aan maatregelen die ook na corona relevant blijven

Het feit dat je niet bezig moet zijn met de praktische organisatie van acties en evenementen biedt misschien ook ruimte:

• Om de plannen van aanpak te verfijnen of te overleggen met vrijetijdsorganisaties over het wegwerken van drempels.

• We kunnen nu ook ideeën en activiteiten uitwerken die vroeger op de lange baan werden geschoven en die ook na corona relevant blijven.      

”We merkten al langere tijd bij de sportdienst dat mensen aan de fietslessen niet genoeg hadden. Nadien wordt er te weinig gevolg aan gegeven en mensen verliezen hun vaardigheden. Daarom zetten we een buddywerking op van fietsmaatjes die mensen prikkelen om in duo te blijven fietsen. Door de coronamaatregelen hebben we dit versneld ingevoerd.“

Blijf creatief met ‘vrije tijd’

De maatregelen om het virus in te dijken maken het vormgeven en stimuleren van activiteiten in de vrije tijd bijzonder moeilijk. Toch is het belangrijk dat mensen er even tussenuit kunnen zijn. Er zijn wel manieren te bedenken om mensen buiten uit te nodigen voor een kleine ontmoeting In allerlei variaties op ‘een wandeling’. Denk daarbij aan fotozoektochten, een theaterwandeling of een kunstwandeling waarbij (lokale) kunstenaars hun werken tonen (al dan niet live met een performance). 

Ook een samenwerking met de bib (voorlezen …) en met musea levert mogelijk unieke momenten op die betekenisvol kunnen zijn voor wie eraan deelneemt. En in culturele centra lopen er momenteel heel wat expo’s. 

“Voor veel mensen in armoede hebben musea en culturele centra een hogere drempel dan andere vrijetijdsactiviteiten, maar ze voelen zich er wel veiliger voor corona. Daarom willen we nu dit aanbod ook promoten.”

Ten slotte zagen we verschillende praktijken en organisaties die experimenteren met digitale werkvormen. Ook al vervangt het niet volledig het fysieke vrijetijdsgebeuren, toch kan ook dit zeer waardevol zijn. Verschillende cultuurspelers maken hier vandaag al van gebruik. Zo bracht bijvoorbeeld Cie Tartaren haar voorstelling ‘Hotelzeepke’ als online event inclusief nagesprekken met de acteurs.

Dit rijtje is niet af. We herhalen dan ook graag de oproep die we eerder deden. Hebben jullie zelf concrete maatregelen, oplossingen en ideeën voor de vrijetijdsparticipatie van mensen in armoede en de heropstart van de werking van het netwerk? Mail ze door naar lokalenetwerken [at] demos.be zodat we ook jullie voorbeelden kunnen delen en jullie elkaar hiermee kunnen inspireren.