Een kijk op inclusieve festivals: Inspiratiedag 2024

Hoe zorg je ervoor dat iedereen zich welkom voelt op jouw festival? Hoe neem je inclusiviteit op in je organisatie, van visie tot dagelijkse werking? Tijdens de inspiratiedag over inclusieve festivals, georganiseerd door Demos vzw, kwamen deze vragen uitgebreid aan bod. Op 22 november 2024 verzamelde een diverse groep organisatoren, vrijwilligers en experts in Brussel om ervaringen te delen, nieuwe strategieën te leren en te bouwen aan een inclusieve festivalsector.

Van praktische tools tot inspirerende praktijkvoorbeelden: deze dag bood waardevolle inzichten voor organisaties die stappen willen zetten richting een festival waar iedereen zich thuis voelt. Met thema’s als veiligheid, participatie en toegankelijkheid stond samenwerking centraal. Een levendige dag vol uitwisseling en inspiratie, met als doel het versterken van inclusie in de culturele en muziek sector.

Waarom een inspiratiedag?

Via onze partners van Demos en Vrijuit verzamelden we talloze verhalen van festivalbezoekers. Deze getuigenissen bieden inzicht in de obstakels die hen beletten festivals bij te wonen. Hier delen we drie voorbeelden, die slechts een glimp geven van de vele uitdagingen waarmee bezoekers te maken hebben.

Een festivalbezoeker schrijft in een mail na aankondiging van het muziekfestival dat er dit jaar geen planken vloeren zullen gelegd worden tot aan het toegankelijke podium (voor mensen met een beperking).

• ‘Met mijn elektrische rolstoel rijd ik mij heel snel vast in het zand, de onderlaag moet al heel erg sterk zijn om niet vast te zitten in een tent vol met mensen. Het is wel erg jammer dat ik niet meer kan komen. Ik wil graag meehelpen aan het verbeteren en het verhogen van de toegankelijkheid van het festival.’ 

Ergens welkom zijn gaat ook over sociale acceptatie, over fysieke en emotionele gemoedsrust.

• ‘Bij X festival was er geen controle aan de ingang, bij festival Y werd goed aangegeven dat je je eigen eten kan meebrengen, wel met doktersattest, maar er zijn andere festivals waar ik niet naar toe ga omdat ik niet weet wat de richtlijnen zijn. De eerste keer dat ik naar een festival ging gaf me dat heel veel stress, wat mag ik wel of niet meenemen, het allemaal telkens opnieuw mogen uitleggen... Het is op zich al heel vermoeiend om te kampen met voedsel intoleranties en de gevolgen daarvan.’

Bij sommige festivals zijn de tickets op naam. Eens gepersonaliseerd, is het nog moeilijk om de naam te veranderen als je er toch niet geraakt, tenzij via complexe doorverkoop procedures via de website. Deze procedures zijn niet van toepassing op de tickets aangekocht via Vrijuit. Dit leidde afgelopen zomer tot grote frustraties en persoonlijke drama's zoals in de volgende getuigenis.

• ‘Personen die hun ticket via Vrijuit kopen hebben enorm nood aan vrijetijdsactiviteiten. Momenten van ontspanning zijn zeer schaars omwille van een beperkt budget, ook voor mezelf. Ik zou samen met een begeleider naar het festival gaan.  Maar de begeleider is ziek geworden en aangezien we de tickets op naam niet konden doorverkopen of doorgeven aan een andere begeleider, kon ik niet naar het festival.  Het was de enige uitstap die ik deze zomer had kunnen maken.’

Maar er is veel meer wat mensen weerhoudt om naar je festival te komen. Demos werkte afgelopen jaren met verschillende cultuur- en vrijetijdsorganisaties rond participatie en inclusie van mensen die drempels ervaren om deel te nemen en deel te hebben. Van daaruit bouwden we expertise op samen met die partners, en raakten we aan thema’s als maatschappelijke impact, veiligheid, mentale barrières, diversiteit, racisme, … tot inclusief werken. Vanuit die gesprekken en uitwisselingen brachten we de belangrijkste thema’s samen in bouwstenen die je nodig hebt om je festival zo toegankelijk en veilig mogelijk te maken voor zo veel mogelijk mensen. 

10 Bouwstenen voor een inclusief festival

Inclusieve festivals creëren een veilige, toegankelijke en diverse omgeving voor iedereen, zowel bezoekers als medewerkers. Dit document biedt een leidraad met tien bouwstenen om inclusie in festivalorganisaties te bevorderen. Het is een hulpmiddel om stappen te zetten richting een duurzame en gastvrije festivalervaring, waarbij elk aspect wordt doordacht en aangepast aan de noden van een breed publiek.

De tien bouwstenen omvatten:

• Een gedragen visie: Een gedeeld waardenkader waarin inclusie centraal staat.
• Veiligheid en welzijn: Actieve aanpak van discriminatie en grensoverschrijdend gedrag met veilige meldpunten.
• Een lerende houding: Reflecteren en leren door activiteiten regelmatig te evalueren.
• Maatschappelijke impact: Samenwerking met lokale partners om positieve veranderingen te stimuleren.
• Partnernetwerk: Gelijkwaardige samenwerkingen met relevante partners en organisaties.
• Een divers team: Een team dat verschillende perspectieven en achtergronden samenbrengt.
• Meerstemmig podium: Programmatie die diversiteit weerspiegelt en nieuw talent ondersteunt.
• Intersectioneel denken: Bewustzijn van overlappende vormen van discriminatie en privileges.
• Toegankelijkheid: Het wegnemen van fysieke, financiële en communicatieve drempels.
• Participatie: Publiek actief betrekken bij de organisatie en vormgeving van het festival.

Met deze bouwstenen werk je aan een festival dat niet alleen inclusief is, maar ook maatschappelijke impact creëert en de kracht van diversiteit omarmt.

• Lees hier de 10 bouwstenen met praktijkvoorbeelden.

Aan de slag met de zelftest!

De zelftest heeft als doel je een beeld te geven van waar jouw organisatie vandaag staat op vlak van inclusie. Na het invullen van de test en het diagram vind je in deze lijst inspiratie en tips voor bij wie je terecht kan. De checklist geeft aan wat volgende stappen in je traject kunnen zijn.

Hoe werkt de zelftest? Kruis bij elk van de tien bouwstenen de uitspraak aan die het meest op jouw organisatie van toepassing is en motiveer je keuze met voorbeelden uit je eigen organisatie. Zet de scores met bolletjes over op de juiste lijn van het diagram. Verbind de bolletjes en arceer het resultaat met kleur voor een overzichtelijk beeld van waar jouw organisatie staat. Leg je diagram naast die van een collega of iemand van een andere organisatie. Zoek naar wie sterk scoort op de punten waar je nog wat in te leren hebt en ga er over met elkaar in gesprek. Als je voor dezelfde organisatie werkt, bespreek dan samen hoe het komt dat jullie toch anders scoren op dezelfde bouwstenen, van uit welke ervaring komt het verschil? Bij Demos kan je op vraag ook terecht voor een begeleidende sessie.

• Download de zelftest en het diagram.

Verdiepende gesprekken

We zetten de gesprekken rond de bouwstenen verder aan gesprekstafels. De deelnemers aan de inspiratiedag kozen voor vier bouwstenen: maatschappelijke impact, participatie, veiligheid en welzijn en meerstemmig podium.

• Lees hier het verslag van de gesprekstafel over maatschappelijke impact.
• Lees hier het verslag van de gesprekstafel over veiligheid en welzijn.
• Lees hier het verslag van de gesprekstafel over participatie.
• Lees hier het verslag van de gesprekstafel over meerstemmig podium.

Next steps?

Inzetten op inclusie in een festival vraagt een (kritische) blik op de visie van jouw organisatie, en dat kan leiden tot een (diepgaande) verandering in de structuur, in de dagelijkse werking van je organisatie. Participatie, medezeggenschap van alle stakeholders, ook je publiek, is een voorwaarde om tot een zo inclusief mogelijk festival te komen. Door in te zetten op inclusie heb je impact op de maatschappij. Kijk als organisatie naar de actuele maatschappelijke uitdagingen, luister naar noden bij partners, gemeenschappen en buurtbewoners. Door samen te werken heb je dan weer een positieve impact op de leefbaarheid van de omgeving.

De checklist voor een inclusief festival van Demos geeft je een houvast en inzicht in de verschillende strategieën van inclusief werken, hoe je vanuit je werking en in je aanbod aandacht kunt richten op een divers sensitieve én veilige omgeving.  De checklist en hoe je er mee aan de slag gaat vind je hier.  

Waar kijk jij naar uit om concreet aan te pakken in jouw organisatie? Hoe ziet jouw inclusieve festival er uit? Welke next step zou voor jjou of voor Demos pertinent kunnen zijn? Ga met de zelftest en de checklist aan de slag en geef ons je feedback! Of heb je honger naar meer? Laat het ons weten via ann.vandevyvere [at] demos.be.

• Download hier de checklist voor een inclusief festival.
• Klik hier voor de INCLUSIEVE FESTIVALS lees, contacten en – inspiratielijst.
• Welke mechanismen sluiten uit en wat weerhoudt iemand om naar je aanbod te komen? Velen voelen zich structureel maatschappelijk uitgesloten en ook evenementen en organisaties zijn moeilijk bereikbaar geworden. Lees hier het artikel 'Veilig, veiliger en moedig in de vrije tijd' voor vrijetijdsorganisaties en organisatoren van evenementen over hoe en waarom je een zo veilige mogelijke plek creëert waar zo veel mogelijk mensen zich welkom voelen.   
• Beluister hier de samenvatting van deze blog: