Publiekswerking bij Vooruit: niets voor iedereen maar voor iedereen iets

Kunstencentrum Vooruit in Gent wil er zijn voor iedereen en beseft dat dit specifieke inspanningen vraagt. Naar aanleiding van het Cera impulstraject VPKJ, waarbij Jong Gewei en Platform-K enkele jaren wonen en werken in het huis, ging Demos in gesprek met Tine Theunissen. Zij is er sinds 2017 actief als publiekswerker, een functie die in het grote kunstenhuis tot dan eigenlijk niet bestond. Het motto: "Niets voor iedereen, maar voor iedereen iets".

Foto: Platform-K / Michiel Vandevelde / Philippe Thuriot 'The Goldberg Variations' (c) Tom Callemin

Een gedragen visie op publiekswerking

Het voordeel van de opstart van een publiekswerking in een kunstenhuis dat rond diezelfde periode erkend werd als kunstinstelling en een nieuwe directeur kreeg, is dat dit meteen vanuit een sterke en gedragen visie gebeurt. Tine: “We kwamen al snel tot de conclusie dat publiekswerking eigenlijk alles is in Vooruit: het café en het onthaal, de artistieke werking, de infrastructuur, ons netwerk en zelfs ons commerciële profiel. De centrale vraag is hoe al deze aspecten zich kunnen verhouden tot het publiek. Waar zitten de gaten en hoe kan ik het niet-zichtbare zichtbaar maken?”

Naast de gekende onderdelen van de publiekswerking in een cultuurhuis zoals een scholenwerking en het organiseren van rondleidingen en nagesprekken, focust Tine zich op inclusie en concrete participatietrajecten. Vooruit werkt op jaarbasis samen met diverse nationale en internationale kunstenaars. Binnen de seizoensprogrammatie zitten ook vaak projecten waarbij kunstenaars samenwerken met burgers, die mee op scène staan en de voorstelling creëren. Het is de taak van Tine om daarin zo’n groot mogelijke diversiteit aan mensen te betrekken. Tine: “Ik ben echt op het veld gaan zoeken wie we nog missen. Er is zo’n groot gebrek aan diversiteit in het gevestigde culturele veld en dus ook in ons huis. Dat zegt veel over hoe onze samenleving maar ook onze instellingen zijn opgebouwd. Dat zijn heel normatieve plekken.”

Een diversiteit aan geesten en lichamen

Het is door concreet te werken met een diversiteit aan geesten en lichamen dat je geconfronteerd wordt met wat er nog ontbreekt. Dat is een bewuste strategie geworden voor Tine: “Na 3 jaar voel ik dat mijn werk veel concreter wordt. Dankzij de residentie van Platform-K in ons huis bijvoorbeeld leerde ik hun dansers beter kennen. Zo weet ik dat ik één van hen ook kan aanspreken op zijn talenten als presentator. Met Queen Nikkolah trokken we naar enkele Gentse wijken en leerden we van jeugdwerkers daar dat zij al jaren bezig zijn met de transformatie van de Sinterklaasfiguur. En we speelden al langer met het idee om ons bestuursorgaan te verjongen. Met de Young Board doen we dit nu en daar betrek ik dan natuurlijk het Gents theaterplatform Jong Gewei bij, dat bij ons in residentie is. Door hen in huis te hebben, beseffen we nu ook heel goed hoe belangrijk het is om die jongeren de nodige veiligheid en zorg te geven. Je moet bij elk artistiek project de juiste match maken. Daar ligt nog een grote uitdaging voor ons huis. Ruimte ter beschikking stellen is niet zo moeilijk, maar je moet relaties kunnen opbouwen en die de nodige tijd geven. Je oogst maar wat je zelf zaait.”

Foto: Laura Nsengiyumva 'Queen Nikkolah' (c) Daan Broos

Relaxed performances

Nu de culturele activiteiten zo goed als plat liggen door de coronacrisis, focust Tine op het toegankelijk maken van alles wat niet toegankelijk was. Dat is niet altijd evident in een monument als Vooruit. Zo zijn de rondleidingen momenteel niet rolstoeltoegankelijk. Op vlak van inclusie haalt Tine veel inspiratie en expertise uit de internationale flow die Vooruit binnenbrengt en ambieert. De kunstenaars waar het huis mee samenwerkt, zoals de dramaturg Kopano Maroga uit Zuid-Afrika, zijn bijvoorbeeld verrast dat er geen genderneutrale toiletten zijn. Dat zet dingen in gang. Tine: “In Londen heb ik een volledig inclusief festival met zogenaamd ‘relaxed performance’ meegemaakt. Daar zijn de schellen van mijn ogen gevallen. Ik heb dan Touretteshero, het alter ego van theatermaakster Jessica Thom, naar Gent gehaald voor een gesprek over beperkingen en inclusie. Dat heeft een grote impact gehad qua inzichten en besef. Dan is het mijn taak om dat door te geven aan het publiek en aan de rest van ons team.”

Intussen zijn de genderneutrale toiletten een feit en experimenteerde Vooruit al enkele keren met het organiseren van een relaxed performance in huis. Bij deze producties is iedereen welkom die zich moeilijk kan vinden in de standaard theaterconventies. Zo blijft het zaallicht zachtjes aan en mag het publiek zich vrij bewegen en geluiden maken. Het lag voor de hand om dit een eerste keer te doen bij The Goldberg Variations van Platform-K, een hedendaags danslabo voor mensen met een beperking dat resideert in Vooruit. Tegelijkertijd werd er audiodescriptie van de voorstelling voorzien door twee tolken, een techniek waardoor ook personen met een visuele beperking kunnen genieten van de voorstelling.

Tine vertelt erover: “Die relaxed performances waren echt een meevaller, ook voor de technische ploeg. We gaan dit zeker nog meer doen in ons volgende seizoen. We leerden eruit dat je het goed moet kaderen en communiceren. Het publiek moet weten waar ze aan toe zijn, maar ook je techniekers, zaalmedewerkers en uiteraard de kunstenaars zelf moeten dit concept zien zitten. We ontdekten dat audiodescriptie ook leuk kan zijn voor mensen zonder visuele beperking, zoals een gids in het museum meer duiding geeft. Je kijkt daardoor ook anders. Het is toch fijn dat je daar als publiek voor kan kiezen. Voor mij draait publiekswerking daarom: vrijheid bieden aan je publiek en zorgen dat een diversiteit aan lichamen en geesten zich welkom voelt in je huis. En als je iets niet kan bieden voor iemand, communiceer dat dan ook.”

Deze tekst werd geschreven door An Van den Bergh (stafmedewerker kunst- en cultuurparticipatie Demos vzw) en kadert in het Cera impulsprogramma.