Binnenkijken bij Kunstencentrum Netwerk Aalst

Beeld: Netwerk Aalst

In 2019 vieren we de tiende verjaardag van 'lokale netwerken vrijetijdsparticipatie voor mensen in armoede'. Daarom trekt Demos door Vlaanderen op zoek naar inspirerende spilfiguren en praktijken. Zo ontmoet Hilde De Brandt Netwerk Aalst. 

Aalst is een dubbelzijdige stad. De Dender heeft haar ingedeeld in een linker- en een rechteroever. De geschiedenis heeft ervoor gezorgd dat beiden een heel eigen uitstraling en identiteit kregen. Allemaal Aalstenaars, dat zeker. Het Aalsters DNA is beresterk.

Maar de profilering is niet langs beide zijden even gunstig. Linkeroever huisvest de bestuurlijke en culturele weelde. Rechteroever is van oudsher de arbeidersbuurt. De huizen zijn er kleiner, de voorzieningen beperkter, de diversiteit – in al haar betekenissen – is er groter.

Daar, op rechteroever, streek – intussen flink vijftien jaar geleden - Kunstencentrum Netwerk neer. Tot die tijd had de sterk maatschappelijk geëngageerde cultuurspeler een plek midden in de stad. De bescheidenheid van de stek was omgekeerd evenredig met haar reputatie: Netwerk redde het povere cultuuraanbod van de stad. Tot de komst van De Werf was het centrum de enige culturele draaischijf, jong én gereputeerd artistiek talent passeerden er.

Van gordijnkoorden naar ‘kunstfabriek’

Op rechteroever vond dat Netwerk een onderkomen in een leegstaand fabriekspand. Passementerie Van den Brulle huisvest sindsdien de kunsten. Sociaal en cultureel engagement vormden altijd al de grondslag van Netwerk, in die buurt konden ze opnieuw worden uitgevonden. Maar eenvoudig bleek dat niet. Vele goede bedoelingen ten spijt, is de connectie van kunst met haar omgeving niet vanzelfsprekend. Dat ondervond ook Netwerk.

Het centrum bleef floreren in de kunsten en voor het kunstenpubliek, maar de ‘omgevingsklik’ bleef achter. Tot nu. Een dynamische jonge ploeg zocht en vond de cocktail om trendsettend te blijven in de kunsten en betekenisvol te worden in en voor de buurt. Het geheim? Lef.

Van mono naar multi

Netwerk heeft zichzelf als bijzondere plek opnieuw ontdekt. De fabrieksruimte is in zijn robuustheid heel mooi, intelligent verbouwd door Eugeen Liebaut en staat op een unieke plek, letterlijk langs de oever, op de oude Denderkaaien. Het ademt het DNA van de fabrieksstad Aalst. Terwijl er nog elke dag elementen uit die geschiedenis verdwijnen, lijkt Netwerk niets dan koppigheid uit te stralen om te zijn en te blijven.

De kunstentempel is ook een ontmoetingsplek geworden, zonder aan haar artistieke ambities af te doen. En dat is gelukt omdat ze heeft durven loslaten. Durven evolueren van een mono naar een multidisciplinaire plek. Cultuur durven definiëren in zijn brede zin: als samenlevings- en uitdrukkingsvorm van uiteenlopende bevolkingsgroepen. Want ook Aalst wordt steeds diverser.

Tweede thuis

Netwerk Fabriek werd een open huis waar iedereen welkom is. Een plek om binnen te lopen, een flexibele werkplek, een ruimte om je ding te doen. Als eender welke vraag een beetje redelijk is, is het antwoord: ja. Yoga voor buurtbewoners? Ja. Een vergadering van een vastgoedbedrijf? Ja. Een ruimte gebruiken voor repaircafé? Ja. Co-programmeren? Ja. Een buurtvereniging onderdak bieden? Ja.

Netwerk Fabriek wordt een ‘derde plek’. Een plek zo goed als thuis. En daartussenin de kunsten. Natuurlijk blijven ze. Als tijdens een vernissage ook het repaircafé aan de gang is, is het voor genodigden even opkijken. Evengoed voor ‘repareerders’. Wie niet in het kunstenverhaal is geïnteresseerd, vangt er hoe dan ook een blik van op. Wie sociaal-maatschappelijk eerder terughoudend is, krijgt toch een pak engagement te zien. Beiden leren van elkaar. Organisch, niet-geforceerd. Een traag proces dat gestadig vooruitgang toont.

Mooi voorbeeld is de recente opening van Alias. Terwijl de tentoonstelling met hedendaagse kunst in Netwerk en op bijzondere locaties in de stad reflecteert over de complexiteit van de samenleving, zijn vertegenwoordigers van die samenleving ongecompliceerd samen aan het werk. Ze dansen, musiceren, hertalen de opening én de betekenis ervan voor de buurt en voor elkaar. Ze geven een eigen invulling en feestelijke noot aan het hele gebeuren. Ze herinterpreteren de kunsten naar hun eigen levensmaat en samenlevingsbehoefte. Alias, bij uitstek een kunsteninitiatief, wordt een gemeenschapsvormend project als een soort van organische spinoff. En dat is niet uit de lucht komen vallen. Het is het resultaat van goed luisteren en intens samenwerken. Vooral van zelf veel willen leren, zich kwetsbaar durven opstellen, blijven zoeken en inzetten op trial and error. Zo ontstaan succesformules.

Schoonmoeder

De begeleiding van Kunstenpunt kwam hierin goed van pas. De voorbije twee jaar werden bij de hele werking en het beleid van Netwerk systematisch vragen gesteld naar het potentieel om het publiek diverser te maken, het huis nog meer en sterker in zijn omgevingsbiotoop te integreren, de betrokkenheid en de aantrekkingskracht van de programmatie én de uitnodiging om zelf initiatief te nemen te versterken. Scan&Do leerde Netwerk zijn eigen schoonmoeder en advocaat van de duivel te zijn. Die systematische aandacht voor het einddoel zorgde voor sterker geijkte instrumenten. En daar plukt Netwerk stilaan de vruchten van.

De uitbouw van een sterke vrijwilligerswerking is daar deel van. Steeds meer geeft Netwerk uit handen. Vertrouwen is het sleutelwoord. De sleutel het resultaat: die wordt steeds vaker onvoorwaardelijk aan anderen toevertrouwd. Als in “ons huis, uw thuis”: draag er zorg voor, maar durf er groeien en bloeien, daar dient het voor.

Cinema

De filmpoot van Netwerk groeide intussen uit tot een begrip. Als laagdrempelig cultuurproduct recruteert film gemakkelijk, full house, mét vertegenwoordiging van heel verschillende gemeenschappen. Dat is intussen de regel. De programmatie is veelal die van een arthouse cinema, maar mét betrokkenheid van ‘derden’. Wie een vinger in de pap wil hebben, kan die krijgen. Er wordt geluisterd, er is openheid voor cocreatie, er is altijd wel ergens een curatorschap vacant.

Veel zou vlotter lopen als samenwerken of kennisuitwisseling evidenter was, maar dat is niet altijd zo. Stakeholdersmap, omgevings- en sociale kaart… het lijkt of ze altijd opnieuw moeten worden uitgevonden. Anderzijds vormen ze het alibi, het verkennend proces om toenadering te zoeken, partnerschappen af te tasten, van gedachte te wisselen, de eigen positie beter te begrijpen en af te stemmen. Hoewel Netwerk zijn sporen heeft verdiend, gaat het toch telkens opnieuw door dat proces. Het houdt de dynamiek scherp en de mogelijkheden open.

Om uit te komen bij een werking die de Aalsterse bevolking representeert, is die voortdurende beweeglijkheid noodzakelijk. Netwerk beweegt.

Benieuwd naar de werking van Netwerk Aalst? Kom dan naar onze Netwerkdag 2019 en volg sessie 6.

Contact:

Zakelijk directeur: Steven Op de Beeck
Coördinator publiek: Charlotte Geeraert
Curator: Piet Mertens
Coördinator productie & dagelijkse werking: Jeniffer Vansteyvoort