Dossier Park Poétik met trajectverslag

Foto (c) Viet D. Nguyen

Sinds 2011 tovert SuperVliegSuperMouche het park van Vorst om tot dé ontmoetingsplek voor buurtbewoners en cultuurliefhebbers die hun ogen en oren openen voor artistieke verwondering. In 2014 nam WIELS de coördinatie op zich en kende het festival een exponentiële groei, zowel op vlak van publieksbereik als op vlak van partnerschap.

Door corona ontstond een onverwachte kans om te timmeren aan een duurzaam toekomstverhaal gebaseerd op het geloof in de kracht van participatief werken en de intrinsieke wens om een breder publiek te laten participeren. SuperVlieg spreidde bijgevolg haar vleugels uit en verliet de veilige cocon van het park om zich te nestelen onder de mensen over een veel ruimer grondgebied om zo de idee van een park als ontmoetingsplek uit te breiden. Lees hieronder meer over Park Poétik met een dossier en trajectverslag vol relevante artikels, methodieken en meer!

Met coaching en financiële steun van het Cera Impulsprogramma evolueerde het Brusselse festivalweekend SuperVliegSuperMouche in 2020 en 2021 naar de participatieve kunstenzomer Park Poétik. Dat proces kwam in een stroomversnelling dankzij de coronacrisis, waardoor er meer ruimte kwam om te experimenteren: een gevulde zomer boordevol kunstzinnige ingrepen, uitgespreid van de grasperken tot het grijze asfalt en de geplaveide pleinen. Door goesting gedreven met een focus op verwondering, verbinding en sociale impact in een grootstedelijke context werd een trage en verantwoordelijke stad gecreëerd, een brutopia.

Lees hieronder onze teksten uit de eerste trajectjaren over de noodzakelijke impuls dankzij het samenwerkingsverband om radicaler in te zetten op participatie met mensen in een kwetsbare positie en over de methodieken die daaruit voortkomen:

• Artikel: Park Poétik: van festivalweekend naar participatieve kunstenzomer
• Artikel: Park Poétik als superparticipatief festival model
• Methodiek: Participatieve methodieken van Park Poétik

Een broedplaats voor de zotste dromen

Door de multidisciplinaire programmatie, organische concepten, analoge communicatie en radicale, meertalige bemiddeling kan een zeer uitgebreid gamma aan activiteiten aangeboden worden die een breed en superdivers publiek kan intrigeren. In de zomer van 2021 werden tot 25.000 mensen bereikt!

Park Poétik is het resultaat van een breed partnerschap waar ruimte en plaats worden gemaakt voor verbindingen tussen in- en outsiders, tussen individuen en organisaties en tussen verschillende overheden. De inzet van velen die het project een warm hart toedragen zorgt ervoor dat samen cultuur en stad gemaakt wordt als een vlaggenloos project.  

Samen met een veertigtal betrokkenen (partners, artiesten, vrijwilligers) worden ideeën verzameld en concepten uitgewerkt. Dit proces heet 'dreamcatching'. Ze hanteren het idee van een zandloper waarbij vele dromen worden verzameld, waar een gezamenlijk verhaal of thema wordt geschreven om vervolgens ruimte te maken voor aparte werkgroepen die deze concepten uitwerken. Op basis van de ervaringen tijdens de zomer draaien ze de zandloper om en gaan ze aan de slag voor een volgende editie.

• Bekijk hier het visueel verslag van de kunstenzomer in 2021.

Foto: de dreamcatchers van Park Poétik

DREAMCATCHING & CONCEPT MAKING: het zandlopermodel  

Iedereen die Park Poétik vormgeeft en betrokken is bij brainstormsessies en de uitwerking van de poëtische interventies is deel van de 'dreamcatchers'. Zij gaan telkens na de zomer aan de slag en werken nieuwe of aangepaste dromen uit op basis van vorige editie(s) en bepalen het thema en de inhoudelijke lijn van de volgende editie om zo een coherentie te garanderen. Dit proces neemt ruim 6 maanden in beslag. De 'dreamcatchers' zijn believers die in de kracht van participatief werken geloven en vormen een bonte maar niet-exclusieve groep van artiesten, bewoners, vrijwilligers, socio-culturele organisaties en lokale overheden. De groep werkt organisch en blijft open en toegankelijk voor iedereen die wil meeschrijven aan het collectief verhaal. 

Naarmate het proces vordert worden er werkgroepen ingericht rond bepaalde poëtische interventies met eenzelfde participatieve insteek of vorm. Zo ontstaan er verschillende concepten die op hun beurt verder worden uitgewerkt. De 'concept makers' kiezen zelf voor welk concept zij zich willen engageren. Het coördinatieteam treedt op als bewaker van het participatief proces en wil op die manier bijdragen aan talentontwikkeling en kansen bieden aan mensen om te groeien (coaching, vorming, tijdelijke tewerkstelling …). De broedplaats is het kloppend hart van Park Poétik om sociale impact te creëren.

De dreamcatchers en de concept makers van Park Poétik gebruiken Padlet als tool om hun ideeën te verzamelen en om samen te werken. Padlet is een online muur waar iedereen met een internetverbinding tekst en beeld op kan plaatsen. De app kan op veel verschillende manieren ingezet worden, bijvoorbeeld om naar meningen te peilen of ideeën te verzamelen. Padlet werkt in realtime, dus de tekst verschijnt op de muur terwijl deelnemers aan het typen zijn. De collectieve droom in Padlet voor Park Poétik 2022 kan je hier vinden.

Park Poétik als ontmoetingsplek 

Park Poétik ziet de openbare ruimte als actieve ontmoetingsplek voor jong en oud en zoekt daarom het publiek op waar het zich bevindt via een grote diversiteit aan poëtische interventies, om zo de participatiekansen te verhogen.

Deelnemen en deelhebben

Er worden verschillende strategieën aangewend om met de meer dan 100 poëtische interventies (2 à 3 per dag) in te kunnen zetten op verschillende soorten ontmoetingen. Daarvoor gebruiken ze als toetssteen de visietekst op participatief werken en de 7 participatiestrategieën van Demos voor de concrete uitwerking, waarbij elke strategie een aparte benadering heeft, afhankelijk van je doelstellingen en doelgroep.

Deze aanpak is sterk drempelverlagend waardoor een superdiverse doelgroep betrokken wordt, ook mensen die leven in maatschappelijke kwetsbaarheid. De doelgroep is bijgevolg een sociaal-demografische afspiegeling van de wijken waarin ze aan de slag gaan. Door de publieksbemiddeling centraal te stellen en radicaal in te zetten op de kleine ontmoeting slagen ze erin een breder en nog diverser publiek te bereiken. Via de dialoog die ze opzoeken, geven ze bewoners een stem en luisteren ze naar hun dromen zodat ook zij kunnen deelhebben. Dit willen ze zo inclusief mogelijk doen zodat ook mensen die kwetsbaar zijn, recht op cultuur krijgen.

Meertaligheid

Park Poétik communiceert consequent tweetalig in het Nederlands en het Frans in alle officiële communicatie en ook meertalig (Engels, Arabisch, Portugees, Spaans ...) op het terrein en via het manifest. Ze creëren tevens een omgeving waar nieuwkomers en anderstaligen op een positieve manier met het Nederlands in contact komen en kansen krijgen om hun taalkennis te verbeteren door het aanbieden van stageplaatsen en oefenkansen.

Park Poétik is een stadslaboratorium

Park Poétik functioneert als een stadslab en experimenteert met innovatieve en coöperatieve organisatiestructuren en samenwerkingsvormen om kennis op te doen en te delen, te inspireren en een hefboomeffect te genereren. 

Aangezien Park Poétik participatief werken centraal stelt en je enkel de participatie krijgt waar je zelf ruimte voor maakt, zal er vanuit die labfunctie veel ervaring en kennis opgedaan worden op vlak van samenwerken, als organisatie met partners en met participanten maar ook via onderzoek, door te kijken hoe het anders en beter kan. De kennis rond organisatie en methode, maar ook de inspirerende verhalen, worden gedeeld.

NEW GOVERNANCE : het atomium-model 

In plaats van een middelgrote organisatie uit te bouwen die meer en meer middelen naar zich toetrekt bij de uitrol wil Park Poétik een relatief kleine maar stabiele structuur zijn die autonomie en mogelijke verzelfstandiging stimuleert van sommige werkgroepen, zonder het gezamenlijke “commoning” verhaal te verloochenen. In het atomium-model kunnen verschillende deelwerkingen als een autonome of onafhankelijke bol gezien worden. Zo kan bijvoorbeeld de vrijwilligerswerking uitgroeien tot een zelforganisatie met een eigen beleid op maat of zou er een coöperatieve kunnen opgericht worden met de functie van een fonds voor het inzamelen van alternatieve inkomsten. Op die manier ontstaat een hybride-organisatievorm die mits een goede governance (met duidelijke engagementen en rolbepalingen) een innovatief samenwerkingsmodel kan bewerkstelligen in de culturele sector.

Foto: Dounia Mojahid

STORYTELLING & KENNISDELING

Door het betrekken van artiesten, bewoners en organisaties die bruggen willen slaan, ontstaan er krachtige verhalen die via digitale storytelling gedeeld worden. De verhalen van ontmoetingen en dialoog op straat maar ook uit de broedplaats, kunnen anderen inspireren die een brug willen slaan tussen bewoners, organisaties en artiesten.

Op zoek naar nieuwe tools om de cultuurcommunicatie toegankelijker te maken wil Park Poétik uitgroeien tot een lerend netwerk. Ze ontwikkelen een “open source platform” en hopen zo ook te wegen op het debat rond de toegankelijkheid van de kunsten. 

VORST EN SINT-GILLIS ALS BAKERMAT, BRUSSEL ALS SPEELVELD  

Park Poétik werkt aanstekelijk en verspreidt zich als een schimmel. Het Park van Vorst en de wijken errond vormen de uitvalsbasis en een centraal punt tussen de gemeenten Vorst en Sint-Gillis. Deze kruising ligt uiterst interessant tussen de welgestelde bovenstad en de hyperdiverse maar kansarme benedenstad die behoort tot de dichtstbevolkte wijken in Brussel (en de zuidwijk is deel van de arme sikkel). De ervaringen vanuit deze grootstedelijke context zijn bijgevolg ook inspirerend voor andere stadsdelen in Brussel. Door resoluut te kiezen voor de openbare ruimte is het mogelijk het speelveld uit te breiden tot andere wijken in Brussel, want sinds de 'formule' participatieve kunstenzomer is Park Poétik niet langer gebonden aan één plek, het park.

Park Poétik wil een methode en organisatiestructuur ontwikkelen waarbij andere gemeenten of stedelijke partners ‘stakeholder’ kunnen worden om op hun grondgebied aan de slag te gaan. Deze methode is multipliceerbaar en helpt bijdragen aan een duurzame, leefbare maar vooral ook bruisende stad. We hergebruiken know how en good practices, en reflecteren over de stad als een gedeelde leef- en woonruimte door “dromers” te faciliteren om de stad als speel- en experimenteerruimte  te gaan benaderen.

Park Poétik in woord en beeld:

• Artikel Park Poétik: op zoek naar ontmoeting en dialoog!
• Publicatie Park Poétik, un laboratoire pour la médiation culturelle
• Fanzine Projet organisé dans le cadre du cours de théorie appliquée de la médiation culturelle de Delphine Jenart et Marie Godart. Groupe de travail entre des étudiant.es
  de l’ESA Saint Luc Bruxelles et de l’IHECS. Avec Marguerite Bliard, Juliette Marchand, Semanur Akturk, Maureen Durin.
• Filmpje Park Poétik 2022 | Aftermovie

Inspiratie:

• Artikel De participatieve festivals BLOK-BLOC en ENTER zoeken uit hoe je vanuit de kunsten voeling houdt met de maatschappelijke realiteit en je nieuwe publieken betrekt.
• Thesis De verduurzaming van kunstenfestivals: Onderzoek naar de manieren waarop kunstenfestivals de sociale duurzaamheid kunnen vergroten. Charlotte Moerman.